In de reeks Sculpturen van Oost ditmaal het ‘Theo Thijssenmonument’ dat op 16 juni 2005 (op de geboortedag van Theo Thijssen) op begraafplaats De Nieuwe Ooster door burgemeester Job Cohen is onthuld.
Méland Langeveld | Dwars
Het grafmonument is ontworpen door Jan Wolkers, en is in zijn geheel van glas gemaakt. Wolkers toont met zijn beeld een weergave van het werk van Thijssen: blauwe vogels vliegend naar de eeuwigheid. Schrijver Theo Thijssen (1879- 1943) is op De Nieuwe Ooster begraven (destijds Oosterbegraafplaats geheten). Thijssen krijgt een huurgraf met beperkte grafrechten. Na twaalf jaar zijn die rechten verstreken en in 1955 ruimt men zijn graf. Jaren later heeft De Nieuwe Ooster spijt van deze ruiming nadat blijkt dat Theo Thijssen een blijver in de Nederlandse literatuur is. De directrice vraagt aan Jan Wolkers een monument te maken ter nagedachtenis aan Theo Thijssen. Anders dan andere grafmonumenten op de begraafplaats is hier dus alleen sprake van een monument; de stoffelijke resten zijn niet aanwezig. Het beeld staat dan ook op een plek waar geen graf is. Twee jaar later overlijdt Jan Wolkers, zijn crematie vindt plaats op De Nieuwe Ooster.
Romantische fantasieën
Het monument verdient een plek in Oost, want Theo Thijssen woont hier een groot deel van zijn leven. Van 1905 tot 1921 is hij onderwijzer op een lagere school in de Tweede Boerhaavestraat, en vanaf 1912 tot 1937 woont hij in de Transvaalbuurt en daarna, tot zijn dood, aan de Bredeweg in de Watergraafsmeer. Oost is ook het decor van zijn romans ‘Schoolland’ en ‘De gelukkige klas’. Theo Thijssen is naast schrijver een befaamd onderwijzer en onderwijsvernieuwer, vakbondsman en sociaaldemocratisch politicus. Maar hij is vooral bekend geworden met de roman Kees de Jongen uit 1923. De hoofdpersoon in deze roman is een elfjarige scholier, Kees Bakels, die eind negentiende eeuw opgroeit in Amsterdam als zoon van een schoenverkoper. De roman beschrijft de lagereschooltijd van Kees, zijn eerste liefde voor Rosa Overbeek en zijn vriendschappen. Hij is ogenschijnlijk een gewone jongen aan het begin van de puberteit, al ziet hij zichzelf als bijzonder. Die bijzonderheid uit zich echter alleen in zijn levendige fantasie. Over hoe alles zou kunnen gaan ‘als’…
In het geboortehuis in de Jordaan is vanaf 1995 het Theo Thijssen Museum gevestigd. De grote prijs voor kinderen jeugdliteratuur krijgt in 1988 zijn naam. In 2007 zet de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) Thijssens roman ‘De gelukkige klas’ centraal tijdens de actie ‘Nederland leest’. Thijssen is nog steeds een populair auteur en tevens hét voorbeeld van een goede, toegewijde onderwijzer. Jan Wolkers (1925-2007) is naast schrijver en dichter ook beeldhouwer. Hij maakt onder meer het Auschwitz-monument, dat eerst op De Nieuwe Ooster staat, en later naar het Wertheimpark gaat, en een Monument voor de Tachtigers (stalen vlam) in het Oosterpark.
Literaire grootheden
De Nieuwe Ooster is sinds 1998 de nieuwe naam van de aloude Nieuwe Oosterbegraafplaats, dat in 1894 is geopend als opvolger van de Oude Oosterbegraafplaats aan de noordkant van het Oosterpark. De nieuwe naam komt er omdat er op de begraafplaats niet meer alleen begraven wordt, maar ook gecremeerd. Hier liggen literaire grootheden als Jacques Perk, E.J. Potgieter, Ed. Hoornik, Jan Mens en Nescio. De begraafplaats is in 1892 ontworpen door Leonard Springer. Deze landschapsarchitect, die ook het Oosterpark ontwierp, heeft bij zijn ontwerp veel aandacht besteed aan de bomen. Het parkontwerp is in de ‘Engelse landschapsstijl’.
