Boek van Week 13
Uitgeverij Schokland brengt een serie uit onder de naam kritische klassieken. Hierin krijgen auteurs als Arthur Koestler, Max Frisch, Armando en Klaus Mann een nieuw podium om een jonge generatie lezers te verrassen. Twee boeken van Chistopher Isherwood zijn in Nederlandse vertaling aan de serie toegevoegd: Mr. Norris changes trains en Goodbye to Berlin.
Deze laatste is vertaald als Afscheid van Berlijn en verscheen oorspronkelijk in 1939. Het omvat een aantal verhalen uit het Berlijn rond 1930, toen Isherwood drie jaar lang als schrijver in Berlijn woonde. Hij verdiende daar zijn kost met het geven van Engelse les aan welgestelden.
Ik heb nu, na vele jaren, het boek Afscheid van Berlijn herlezen. Wat een heerlijk weerzien! Isherwood is een geweldig schrijver, observerend, humorvol en empathisch. In Afscheid van Berlijn maken we kennis met een bonte stoet aan innemende, tragische Berlijners, vol in het leven, vol verwachtingen, sprankelend beschreven in hun dagelijkse beslommeringen. De kracht van Isherwoods schrijverschap ligt er in dat hij hen in hun menselijkheid en met humor weet te portretteren. Om een paar hoofdpersonen te noemen: je ontmoet de familie Nowak, die onder erbarmelijke omstandigheden op een zolder van een achterhof woont en hun puberzoon Otto; Isherwoods hospita Frl. Schröder; en Sally Bowles, een jonge Engelse actrice -op wie later de musical Cabaret werd gebaseerd. In de laatste twee hoofdstukken beschrijft Isherwood zijn complexe vriendschap met Bernard Landauer. De lichtheid is dan wel uit het boek verdwenen. Isherwood werpt een duistere schaduw vooruit naar de tijd die komen gaat, waarbij het leven van de joodse familie Landauer ingrijpend zou veranderen. Tot slot neemt hij afscheid van Berlijn, dat aan de vooravond staat van oorlog en vernietiging.
Aanvankelijk terloops – maar naarmate het boek vordert steeds vaker en heftiger – beschrijft Isherwood hoe de nazi’s zich in de haarvaten van de samenleving hebben genesteld. Het uitschelden van joden bleek in 1930 al ingeburgerd, zo zien we bij verschillende hoofdpersonen. Wat verder opvalt, is de armoede, het alcoholmisbruik en uitzichtloosheid onder een groot deel van de Berlijnse bevolking. En dat de meeste mensen meer bezig waren met overleven en het zoeken naar pleziertjes dan met het bestrijden van onderdrukking en onrecht.
Deze vertellingen zijn 90 jaar oud, maar zijn desondanks springlevend gebleven, je kijkt als het ware vanuit een tijdmachine mee. Goodbye to Berlin is een boek om eens in de zoveel tijd te herlezen. Mocht je het nog niet kennen, laat deze mooi verzorgde uitgave een aanleiding zijn voor een eerste keer. En als u het liever in de originele taal leest: de Engelse editie staat bij ons ook op de plank.
_____
Afscheid van Berlijn is geschreven door Christopher Isherwood
Vertaald door Willem van Toorn
Verschenen bij Uitgeverij Schokland
Maarten Dorenbos is boekverkoper bij Boekhandel van Pampus, C. van Eesterenlaan 17
