In de zestiger jaren zet Unesco een buurthuis neer in een klein dorpje in Marokko. Om de kinderen te stimuleren mee te doen met de educatieve activiteiten worden ze getrakteerd op een gezond broodje en een kom warme melk. Het werkt. De 9-jarige Mustapha leert het schaken kennen en richt zelf decennia later een schaakschool op in de Indische buurt.
Anita Boelsums | Foto’s Frank Schoevaart en Anita Boelsums
Buurtberoemd zijn ze, de mensen die zich met hart en ziel inzetten voor hun buurt. Ze staan geportretteerd op het Muiderpoortstation door Serge Verheugen en krijgen nu stuk voor stuk ook hun verdiende aandacht in de Dwars en in een podcast op Geluiden uit Oost. Ditmaal vroegen Lucy Buddelmeijer – de podcastmaker – en Anita Boelsums – de schrijver, Mustapha el Jarmouni het hemd van het lijf. De podcast kun je beluisteren op www.geluidenuitoost.nl.
Moustapha el Jarmouni ontvangt ons in de achtertuin van de Batjanzaal. De tuin is zijn trots. ‘Ik ben er gewoon verliefd op, ‘ zegt hij. ‘Moet je kijken wat er allemaal in die bakken groeit.’ Hij wijst op de pompoenen, maiskolven en zonnebloemen. Het is een van de projecten die plaatsvinden in het kleine cultureel centrum in Amsterdam Oost: schooltuinieren. Kinderen leren in de zomermaanden, vaak samen met hun ouders, planten en bloemen te kweken en telen. ‘Ze komen nog steeds elke dag kijken hoe alles ervoor staat.’ De oorspronkelijke schaakschool is uitgegroeid tot een centrum met educatieve en creatieve activiteiten voor jong en oud zoals het schooltuinieren, maar ook met knutselen en tekenen, naailes, kookles, taalles voor volwassenen, en met een open podium en een wekelijks buurtrestaurant. Er zijn jaarlijks 65 vrijwilligers bij betrokken.
Vriendjes voor mijn zoon
Het begint dus allemaal met de schaakschool. De weg daar naartoe is een mooi en ontroerend verhaal. ‘Ik heb een autistische zoon,’ vertelt El Jarmouni, ‘hij had geen vrienden en het ging slecht met hem op school. Dat was in 2006. Ik besloot thuis schaakles te geven om op die manier vriendjes voor mijn zoon te krijgen. Het lukte, de kinderen vonden schaken leuk en gingen ook met mijn zoon potjes schaken. Het had een enorm goede uitwerking op hem en dat stimuleerde mij weer om door te gaan. Op een gegeven moment werd mijn woonkamer te klein – er namen veertien kinderen deel – en mijn vrouw vroeg of ik een andere ruimte wilde zoeken. Ik kwam toen terecht in buurthuis de Meevaart, maar na een paar maanden waren daar alweer 60 kinderen.’
El Jarmouni merkte dat de ouders, veelal van Turkse en Marokkaanse komaf, heel positief staan tegenover het schaken. ‘Ik raakte steeds meer bekend in de buurt en ouders zeiden tegen mij dat ze graag wilden dat hun kind slim werd. Dat is natuurlijk geen gekke gedachte: schaken stimuleert de hersenen, ontwikkelt je concentratievermogen en dat kan leiden tot betere schoolprestaties.’
‘En moet je nu eens kijken wat er in de zaal zit’
Geweldige mix
Aanvankelijk namen vooral kinderen met een migratieachtergrond deel aan de schaaklessen, niet zo vreemd in een buurt waar 99% van de scholen uit deze kinderen bestaat. De laatste jaren ziet El Jarmouni echter een geweldige mix ontstaan, precies zoals hij dat graag ziet en ‘zoals het hoort!’. ‘Ik merk dat steeds meer oorspronkelijke Nederlanders, kunstenaars ook, betrokken raken bij de buurt. Dat zie je eveneens aan mijn vrijwilligers. En moet je nu eens kijken naar wat er in de zaal zit.’
Het is tijd voor de woensdagmiddag schaakles en de Batjanzaal stroomt inderdaad vol met kinderen van diverse pluimage en kleuren, stuk voor stuk hebben ze er zin in. Ze doen afwisselend een soort schaak-game op de laptop, krijgen individueel uitleg waarbij vraagstukken in een boekje worden besproken, volgen een lesje met een groot schaakbord en een echte meester en spelen een potje schaak. ‘We doen het anders dan in de gewone schaakverenigingen, ik heb mijn eigen methodiek,’ legt El Jarmouni uit, ‘Hier zijn we bezig voor beginners, we brengen de kinderen in contact met schaken en we doen dat overdag, onmiddellijk na school. Als ze echt door willen gaan, kunnen ze naar een schaakvereniging, vaak is dat ‘s avonds.’
Eigenlijk doe ik niets
In 2009 kreeg El Jarmouni een kleine subsidie van het stadsdeel waarmee hij extra materialen kon aanschaffen. Hij had echter nog niet genoeg ruimte voor al zijn ‘cursisten’ en trok bij scholen aan de bel met het verzoek leslokalen te mogen gebruiken na schooltijd. Dat mocht mits dan wél kinderen van de desbetreffende scholen ook mochten deelnemen aan de lessen. Dat resulteerde in een grote uitbreiding van zowel kinderen als vrijwilligers. ‘Ik heb toen mijn schaakschool opgericht en ben bovendien naar de Batjanzaal getrokken, in het andere buurthuis kon ik maar eenmaal per week terecht.’ Er wordt nu op 43 scholen in Amsterdam lesgegeven door de Schaakschool. De docenten zijn allemaal gecertificeerd, Jarmouni heeft ze ‘betrokken’ uit schaak-verenigingen. Hij is bescheiden over zijn eigen schaak- en andere prestaties. ‘Nee, ik ben geen goede schaker… maar ik heb wel ideeën en ik organiseer de uitvoering daarvan. Eigenlijk doe ik dus niets haha…’
Zomerkampen en schaaktoernooien
Ondanks de subsidies die verstrekt worden door verschillende fondsen en de deelraad kunnen niet alle cursussen en workshops in de Batjanzaal gratis gegeven worden, maar de bijdragen zijn klein en er wordt rekening gehouden met de kleine inkomens. El Jarmouni hoopt ooit de contributie en andere kosten nog lager te maken. Grootse evenementen die hij organiseert zijn de zomerkampen in juli en augustus – drie weken spel, plezier en activiteiten in Jeugdland – en de maandelijkse schaaktoernooien. Jarmouni: ‘Chessweek noemen we die toernooien. Heel laagdrempelig zijn ze, voor kinderen die niet lid zijn van een schaakvereniging, gewoon overdag van 10 tot 17 uur. Aanvankelijk waren er weinig deelnemers, de kinderen gingen naar de Arabische school of ze kregen huiswerkbegeleiding… En toen dacht ik ineens aan mijn eigen jeugd en het Unicef-project en ben ik gratis tosti’s gaan uitdelen en soms zelfs lunchpakketjes met appels en een gezonde boterham met kaas. Dat kon ik doen van de subsidie die ik kreeg. Het was geweldig, mijn toernooien werden onmiddellijk heel populair en dat zijn ze nog steeds!’
Toekomst
El Jarmouni heeft altijd een volle agenda en geniet ervan. ‘De eerste jaren in Oost waren niet makkelijk, maar nu… nu sta ik midden in het leven, heb veel vrienden, een heel netwerk om me heen, ik voel me volkomen thuis in Oost, een luxe leven noem ik dat. Maar het allerbelangrijkste vind ik dat ik mijn steentje bijdraag aan een goede toekomst voor de kinderen hier uit de buurt!’
