Brouwerij Poesiat en Kater aan de Polderweg bij de Ringvaart is vernoemd naar de legendarische vrienden en collega’s Bart Poesiat & Klaas Kater. Beiden werkten bij de historische ‘van Vollenhoven Brouwerij De Gekroonde Valk’, rond 1900 de grootste brouwerij van Nederland. Deze brouwerij was niet alleen beroemd om haar bieren zoals de van Vollenhoven Extra Stout, maar ook vanwege de enorme impact die het had op het verbeteren van arbeidersrechten in Amsterdam en daarbuiten.
Liesbeth van Schijndel
De Gekroonde Valk (1733-1949) was een brouwerij gehuisvest tussen de Hoogte Kadijk en de Nieuwe Vaart. Op het label van de bierflesjes stond een valk met een kroontje afgebeeld. Vanwege de hoge kosten van mout produceerden ze ook een tijdje azijn.
De Gekroonde Valk had een zeer vooruitstrevend personeelsbeleid. Zo kregen zieke werknemers twee weken doorbetaald, en kregen mannen die net vader waren geworden een dubbel weekloon. Onder leiding van Willem Hovy was de brouwerij zijn tijd ver vooruit: hij regelde voor de werknemers een vast loon, een pensioenfonds, een arbeidsongeschikheidsverzekering en verlof op christelijke feestdagen.
Betaalbare arbeiderswoningen in de Czaar Peterstraat
Als diep religieuze man maakte hij zich zorgen om de losgeslagen Amsterdamse onderklasse, al was hij niet tegen alcohol. Integendeel, bier was in zijn ogen een gezond en heilzaam middel voor jong en oud; de ideale vervanging van jenever. Hij hoopte dat zijn beleid ervoor zou zorgen dat de arbeiders nader tot God zouden komen. Vanuit die gedachte bouwde hij ook betaalbare arbeiderswoningen in de Czaar Peterstraat.
De Gekroonde Valk overgenomen door Heineken
De Gekroonde Valk werd uiteindelijk overgenomen door Heineken en sloot in 1949. Een pilaar van de toegangspoort bleef staan, maar de gietijzeren valk – maar liefst twee meter hoog en 900 kilo zwaar – is uiteindelijk naar Zuid-Afrika gevlogen, en bij een erfgenaam van Hovy beland. Tegenwoordig staan er op de hoek van de Hoogte Kadijk en Buiten Kadijken nieuwbouwwoningen, en ook een zuil met een replica van de gekroonde valk ter nagedachtenis aan deze vergeten bierbrouwerij. In 1993 onthulde Youp van ’t Hek het beeld, uiteraard onder het genot van veel bier.
Zelfgeorganiseerde volkshuisvesting
De zelfgeorganiseerde volkshuisvesting begon overigens in Oost. In 1868 besloten zo’n vijfhonderd Amsterdamse arbeiders om iedere week een dubbeltje opzij te zetten om woningen te kunnen bouwen. Er waren toen nog nauwelijks woningcorporaties in Nederland. Door de industriële revolutie brak er een nieuw tijdperk aan, het was de tijd waarin arbeiders zich begonnen te verenigen en in actie kwamen tegen het grootkapitaal. Dat was het begin van de Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen, in Nederland de eerste vorm van zelfgeorganiseerde volkshuisvesting.
Amsterdam
Het begon met een dubbeltje
De Dubbeltjespanden bij de Mauritskade, enigszins verscholen om de hoek van Hotel Arena, staan symbool voor de start van de sociale woningbouw. Amsterdamse arbeiders betaalden elke week een dubbeltje contributie aan de Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen. Sowieso was Amsterdam-Oost een van de eerste Nederlandse buurten met sociale woningbouw; in 1853 werden op Oostenburg de eerste blokken sociale huurwoningen gebouwd. Het blok Czaar Petertraat/Blankenstraat was na de Dubbeltjespanden het eerste grote complex met 180 sociale huurwoningen dat de Bouwmaatschappij realiseerde in 1880.
