Midden in park Frankendael, enigszins verscholen achter bomen, tussen het hondenuitlaatveldje en de keet, aan de Slingerlaan staat een groot, vervallen huis. Sinds bijna een jaar staat het leeg. Met de sloop ervan zal er ruimte ontstaan voor een nieuw stuk voor publiek toegankelijk park.
Tekst en foto’s Ans van Stijgeren
‘Een villa in park Frankendael? Je bedoelt zeker Huize Frankendael?’ Dat is de meest gehoorde reactie als ik het over de villa heb. Zelfs bezoekers die regelmatig in het park komen, hebben geen idee waar de villa zich bevindt.
Voordat ik de plannen voor de villa en omgeving uit de doeken doe volgt eerst iets van de geschiedenis van park Frankendael, het park dat sinds 2005 Stadspark is.
Ooit water
Het is moeilijk voor te stellen maar waar nu het park is lag vroeger water, het Diemermeer. In 1629 is de grond drooggelegd en werd het gebied een buitenplaats voor rijke Amsterdammers. Huize Frankendael is hiervan het laatst overgebleven. De vader van de eerste bewoner was afkomstig uit de Duitse stad Frankenthal. De volgende eigenaren breidden het grondgebied uit om er een mooie siertuin aan te leggen. In 1867 kocht de Koninklijke Nederlandse Tuinbouwmaatschappij Linnaeus het hele gebied om er een handelskwekerij en een tuinbouwschool op te richten. De school was gevestigd in Huize Frankendael, dit heeft echter niet lang geduurd.
In 1882 kocht de gemeente Amsterdam Frankendael en zette er een Stadskwekerij met kassen neer om bomen te kweken voor de Amsterdamse stadsparken. De schoorsteen in het speeltuintje herinnert daar nog aan. Huize Frankendael werd tenslotte bewoond door stadsbouwmeester Merkelbach. Het restaurant dat er nu gevestigd is dankt zijn naam daaraan.
Stadspark
Een deel van de handelskwekerij groeide uit tot een tuincentrum: Van Vliet en Wielinga, later bekend als Intratuin. In 1998 besloot de gemeente de stadskwekerij op te heffen en plaats te maken voor woningbouw. Een groep bewoners verzette zich tegen nieuwbouw, vatte het plan op er een openbaar stadspark van te maken en richtte de Vereniging Vrienden van Frankendael op. In datzelfde jaar werd met steun van de Vrienden het ontwerp van de landschapsarchitect Sant&Co vastgesteld en is met de nodige inspanning geld binnen de gemeente gevonden om dat plan te realiseren.
Een van de voortrekkers van de Vereniging, Elgar Vos had het lumineuze idee om het tuincentrum te verplaatsen naar de huidige locatie, het Prins Bernardpark aan de Nobelweg. Hierdoor kon het plan voor het stadspark worden uitgebreid en werden de Slingerlaan en de Lindenlaan aangelegd en diverse parkonderdelen gerestaureerd. Ook werd de oude kas herbouwd tot het huidige restaurant De Kas. De familie Wielinga die in de villa woonde mocht er blijven. Het stadsdeel, de Vereniging en de familie Wielinga spraken af dat de locatie na het overlijden van de laatste bewoner alsnog aan het park toegevoegd zou worden. En die situatie is nu ontstaan.
De villalocatie
De gemeente is de eerstverantwoordelijke om die afspraak waar te maken: om de locatie van en rond de villa bij het park te trekken. De Vereniging hoopt met eigen initiatief de overheid aan te zetten tot enige haast, daadkracht en een mooie keuze. Overigens is de oppervlakte van de villa met tuin ongeveer 1000 m2, maar de locatie waarvoor plannen gemaakt worden is veel groter.
Eind vorig jaar heeft het bestuur van de Vereniging aan Gerrit Jolink, lid van de Vereniging, gevraagd een vooronderzoek te doen. ‘Toen ik dat verzoek kreeg kwamen er meteen een heleboel vragen bij me op: wordt de villa gesloopt, wie maakt de plannen, welke bestemming krijgt het gebied en wat vinden de gebruikers ervan?’
Als eerste heeft Jolink, samen met de Vereniging nagedacht over de functies van het park en welke groepen onvoldoende bediend worden. ‘Op zonnige dagen is het een drukte van belang. Het park heeft een heemtuin, een hondenuitlaatveld, er staan mooie oude monumenten en er is ruime gelegenheid om op het gras neer te strijken en te sporten. Ook de nutstuinen, schoolwerktuinen en speeltuin voor kleine kinderen zijn in trek en worden goed gebruikt. Maar wat ontbreekt, is speelgelegenheid voor kinderen van 6 tot 14 jaar. Terwijl die leeftijdsgroep juist sterk vertegenwoordigd is in het park, er zijn namelijk twee scoutingclubs en er is buitenschoolse opvang.’
Speelbos
Jolink vertelt over andere plannen die de revue zijn gepasseerd, maar niet positief werden beoordeeld. ‘Een van de eerste suggesties was horeca, de Vereniging vind echter dat er in en rondom het park al voldoende horecagelegenheden zijn. Een ander idee was een Natuur Educatie Centrum, maar daar kan het gebouw van de schooltuinen al voor dienen, en als laatste hebben we over een Watergraafsmeermuseum gesproken. Het nadeel daarvan is dat het een groot deel van de tijd dicht zou zijn en te weinig bezoekers zal trekken. Conclusie: er moet iets komen voor jonge kinderen.’
Jolink vertelt enthousiast over de plannen: ‘Klimmen, verstoppertje spelen, avonturen beleven, het moet een plek worden waar kinderen lekker ongestoord hun gang kunnen gaan.’ Ooit was er al een speelbos, maar dat is ernstig in verval geraakt. De ontwerper van het huidige park, Edwin Sandhagens van Sant&Co is met de ideeën aan de slag gegaan. Op 2 april heeft Jolink tijdens een ledenvergadering van de Vereniging een eerste schets gepresenteerd. ‘De opkomst was heel goed en iedereen reageerde enthousiast.’
Kinderjury
Op de schets is te zien dat er meer ruimte komt voor water zodat er meerdere eilanden ontstaan. Diverse paden zorgen voor samenhang in het speelbos zelf en met de rest van het park en nodigen uit om te wandelen. Voor kleinschalige horeca en een openbaar toilet moet een geschikte plek gevonden worden.
Hoe wil Jolink de toekomstige gebruikers betrekken bij de plannen? ‘We denken aan een kinderjury die voorkeuren mag opgeven over de speelelementen. En met een informatieavond geven we bewoners en gebruikers van het park de gelegenheid vragen te stellen en ideeën in te brengen.’
Deze schets is een eerste stap naar een gesprek met de gemeente, Jolink heeft er alle vertrouwen in: ‘Met de inrichting van de villalocatie kunnen we kwaliteit toevoegen aan het park. We verwachten dat in goede samenwerking met het stadsdeel tot stand te brengen, en natuurlijk worden de tips die binnengekomen zijn tijdens de vergadering meegenomen.’
Meer informatie www.viendenvanfrankendael.nl
