Mag er nu wel of geen hotel gevestigd worden in de Christus Koningkerk in Oost? Het is de vraag die de gemoederen al lang bezighoudt. Omwonenden van de kerk in de James Wattstraat willen niet dat er een hotel, horeca en evenementen komen.
Evelien Polter | Foto Eddy Ellert
Henk Hakvoort is één van de omwonenden, hij woont al veertig jaar pal naast de pastorie van de kerk. Ik spreek hem in zijn mooie woning aan de Bessemerstraat. Een deel van zijn woning was ooit de dienstwoning van het schoolhoofd van de vroegere naastgelegen Leonardus basisschool.
Hakvoort uit zijn bezorgdheid over de overlast die hij verwacht: ‘Er zijn vergunningen verleend voor de zwaarste categorie horeca, een dag- en nachtvergunning voor evenementen tot 600 man.’ De kerk kan niet geïsoleerd worden omdat die onder monumentenzorg valt. Behalve voor grote geluidsoverlast ’s nachts is hij ook bang voor grote parkeeroverlast. Henk Hakvoort: ‘Ik ben bang voor verkeerstoename van auto’s en bussen. De congreszaal voor 600 mensen gaat parkeerproblemen opleveren, onderzoek door een onafhankelijke verkeersdeskundige heeft dit ook bevestigd.’
De leefbaarheid in de buurt is voor de buurtbewoners belangrijk en de gemeente moet ook voor hun belangen opkomen. Zij hebben niet het idee dat bestuurders en ambtenaren dat doen.
Historie
De Christus Koningskerk ligt aan een pleinvormige verbreding van de James Wattstraat in de Don Boscobuurt in Amsterdam Oost. De aanleiding voor de bouw van de kerk vormde de in 1944 gedane belofte van katholiek Amsterdam om een godshuis te bouwen wanneer de stad voor vernietiging gespaard zou blijven. Uit dank voor het feit dat Amsterdam in 1940-1945 vrijwel geen oorlogsschade ondervond bouwden de katholieke gemeente een kerk ter ere van Christus Koning.
De kerk is in 1996 vanwege de ontkerkelijking gesloten. In 2017 werd het gebouw tijdelijk gekraakt door een groep uitgeprocedeerde vluchtelingen van het collectief Wij Zijn Hier om te overwinteren. Het Bureau Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam nam de Christus Koningkerk op in een top 100 van waardevolle naoorlogse gebouwen in Amsterdam.
Plannen
Na sluiting was het aanvankelijke plan de kerk te slopen. Ymere had de kerk om die reden gekocht: na sloop zouden er woningen op de plek worden gebouwd. Toen de kerk een monumentenstatus kreeg mocht er niet meer worden gesloopt. Ymere overwoog woonruimte in de kerk te realiseren, maar zag er uiteindelijk van af.
In 2012 verkocht Ymere de Christus Koningkerk aan Lenny Balkissoon. Zijn plan was er een hotel te vestigen, met een theater, zalenverhuur en een café. Om het plan economisch haalbaar te maken, zo blijkt uit opgevraagde beleidsstukken, stelde de gemeente een stuk grond van 850 m² beschikbaar aan Balkissoon. Aanvankelijk was er sprake van erfpacht. Door dreigen met schadeprocedures door de eigenaar van de kerk verkocht de gemeente de grond tegen een zeer lage prijs.
Ondanks toezeggingen tot behoud ervan werd tot woede van buurtbewoners een honderd jaar oude plataan gekapt zodra de grond verkocht was.
Protest
Volgens de vergunning van de gemeente mogen in de voormalige kerk verdiepingen met hotelkamers worden gemaakt. Ook in de pastorie en in de nieuwbouw achter de kerk mogen hotelkamers komen. In totaal gaat het om 77 kamers met 172 bedden. Op de begane grond van de kerk zijn zalen gepland. Aan de voorzijde in een serre is een grand café, tevens ontbijtzaal, gedaacht. En op het plein voor de kerk komt een terras. Negen buurtbewoners tekenden officieel protest aan tegen de plannen van Balkissoon. 347 omwonenden zetten hun handtekening ter ondersteuning van dit protest. Omwonenden vroegen bij de rechter tevergeefs om een bouwstop.
De protesterende buurtbewoners willen dat hun buurt een woonwijk blijft. Zij vrezen overlast van zowel het hotel, de zalenverhuur als het grand café met terras. Een groep omwonenden had eerder een plan om een kringloopwinkel en ateliers in de kerk te creëren. De gemeente en de toenmalige eigenaar Ymere vonden dat plan economisch niet levensvatbaar. De argumenten van de gemeente voor een hotel en zalenverhuur zijn spreiding van toeristen over de stad. Maar vooral wil de gemeente niet nog langer leegstand: er moet een bestemming voor de kerk komen.
Beleid
Maar de Don Boscobuurt is een door de gemeente aangewezen gebied waar geen hotels gebouwd mogen worden. En in Amsterdam geldt sinds 2017 een bouwstop voor hotels. Hotelprojecten die een schriftelijke bevestiging van de gemeente hadden van voor 2017 vielen onder de overgangsregeling. Stadsdeel Oost heeft Balkissoon voor die tijd op papier geen schriftelijke toezegging gedaan over medewerking op grond van het oude hotelbeleid dan wel op grond van de overgangsregeling.
De hotelvergunning die werd afgegeven na 2017 was daarom in strijd met de nieuwe regels. De omwonenden gingen tegen de afgifte van de vergunning in beroep. De vergunning voor het hotel werd vervolgens door de rechtbank juni 2019 vernietigd, ofwel omwonenden kregen gelijk. Er werd toen aanvankelijk wel gestopt met de bouwwerkzaamheden.
Mag er nu wel of geen hotel gevestigd worden in de Christus Koningkerk in Oost? Het is de vraag die de gemoederen al lang bezighoudt. Omwonenden van de kerk in de James Wattstraat willen niet dat er een hotel, horeca en evenementen komen.
Nieuwe versie
Dwars deed in september 2019 verslag van de laatste juridische, politieke en feitelijke ontwikkelingen. Bestuurder Ivar Manuel van stadsdeel Oost liet weten hoe hij tegen deze kwestie aankeek. ‘We hebben wel degelijk rekening gehouden met de belangen van omwonenden en het algemeen belang. (…) Wij denken dat de buurt blij mag zijn met de plannen van deze projectontwikkelaar.’ Al weer enige tijd geleden is het bouwen hervat. De gemeente bleek Balkissoon een nieuwe vergunning te hebben verstrekt. Die was gelijk aan de oude versie, alleen de openstelling van het terras werd aangepast en een nieuw geluidsonderzoek toegevoegd. Zo werd de voor gemeente en Balkissoon negatieve uitspraak van de Raad van State omzeild.
Uitspraak
Balkissoon en de gemeente zijn na de uitspraak van de rechter in hoger beroep gegaan. De zaak ligt nu bij de Raad van State. De uitspraak van de Raad is al twee keer acht weken uitgesteld. De bewoners hopen voor de Kerst een voor hen gunstige uitspraak te ontvangen. De rechtsgang wordt namens de meer dan 350 omwonenden gedaan door juridisch zeer onderlegde buurtbewoners. Zij zien aspecten in de verleende vergunningen die voor de buurt heel nadelige gevolgen hebben. Zij dienden WOB-verzoeken in (Wet Openbaarheid Bestuur), die pas na lange tijd beschikbaar kwamen. Grote delen van de aangevraagde documenten waren zwart gemaakt. Uit stukken die wel leesbaar waren bleek dat de gemeente bang is voor een schadeclaim van Balkissoon. Het dossier, dat veel van de betrokkenen in huis hebben, bevat ordners die opgestapeld meer dan anderhalve meter hoog zijn.
Henk Hakvoort: ‘De rechtsgang is een collectieve actie en nu in coronatijd was het lastig om al onze punten volledig naar voren te brengen. Ik heb er wel vertrouwen in dat de Raad van State een gewogen uitspraak doet, het kan ook zijn dat de vergunning opnieuw ongeldig verklaard wordt.’ Het wachten is dus op een uitspraak van de Raad van State. En wat als de vergunning wederom ongeldig wordt verklaard, wat als er werkelijk geen hotel, geen theaterzaal en geen horeca mogen komen?
