Wie vandaag de dag aan het gebied tussen het Joods Museum en de Portugese Synagoge denkt, ziet vooral een onafzienbare rij auto’s voor zich die niet weten hoe snel ze via de Weesperstraat bij de IJ-tunnel of het Weesperplein moeten komen. Geen mens zal het Jonas Daniël Meijerplein en het Meester Visserplein uitkiezen voor een ontspannen wandeling. Hoe anders was dat een paar eeuwen geleden, toen de toenmalige Deventer Houtmarkt een favoriete flaneerplek was voor Amsterdammers. Hoe mooi zou het zijn, bedachten enkele buurtbewoners bij het zien van oude gravures, als de twee pleinen hun functie van openbare ontmoetingsruimte terug zouden kunnen krijgen?
Erik Hardeman
Maar was dat een realistische droom? De Weesperstraat vormt immers een onmisbare schakel in het stedelijke netwerk van hoofdverkeerswegen? De hele stad mocht van de verkeerskundigen autoluw worden, maar van de Weesperstraat en dus ook van het Meester Visserplein bleef je af. Toch
verschenen er de laatste tijd barstjes in dit pantser van verkeerstechnische zekerheid, want hoe onmisbaar was een Weespersnelweg door de stad nu eigenlijk? Die vraag werd steeds vaker gesteld, en toen was daar eind 2022 opeens een met grote meerderheid aangenomen advies van de stadsdeelcommissie Centrum. De Weesperstraat kon best versmald worden en 30 km/uur was echt snel genoeg. Dat was voor de eerder genoemde buurtbewoners het moment om hun ideeën op papier te zetten. Hun droom kon dus wel degelijk werkelijkheid worden
De toenmalige Deventer Houtmarkt een favoriete flaneerplek
En zo verscheen vorig najaar een fraai vormgegeven brochure met als titel ‘Het Nieuwe MeijerVisserplein’. In zestien bladzijden schetsen beeldend kunstenaar Marien Schouten en zijn medestanders, onder wie landschapsarchitect Hanneke Kijne, niet alleen het visioen van een lommerrijk, autoluw plein op straatniveau. Bijzonder is dat zij ook de tunnel onder het Meester Visserplein bij hun plannen betrekken en In die ruimte van 6000 vierkante meter mogelijkheden zien voor onder meer een filmzaal, een tentoonstellingsruimte en een reservoir om regenwater vast te houden.
In zijn atelier vertelt Schouten dat hij al een tijd in de ban is van die reusachtige ondergrondse ruimte, die ooit bedoeld was als autotunnel maar nu leeg staat. “Ik kende de plek uit de tijd dat ik mijn kinderen regelmatig naar Tun Fun bracht en sindsdien is de tunnel in mijn hoofd blijven zitten als spannende locatie om iets mee te doen. Het is een langgerekte ruimte met de oppervlakte van een voetbalveld, met een rechtstreekse verbinding met metrostation Waterlooplein en bovendien zijn er op verschillende plekken trappen naar het plein, zodat de tunnel vanaf het straatniveau uitstekend
bereikbaar is.”
De reacties van de stadsdeelcommissie waren zonder meer positief
Vorig jaar besloot Schouten om een aantal bekenden te benaderen, ontwerpers, (landschaps-)architecten en actieve buurtbewoners, om samen te brainstormen over een alternatieve inrichting van de twee pleinen. Bovengronds gaat hun plan ervanuit dat de Weesperstraat weer een gewone stadsstraat wordt en niet meer de doorgaande route die het nu is. “Dat geeft op deze plek heel veel rust en maakt het makkelijker om de twee pleinen met elkaar te verbinden en te vergroenen, zodat er gevoelsmatig weer een echt plein ontstaat. Omdat daar op dit moment geen sprake van is, zijn de twee synagoges en de Mozes en Aäronkerk, maar ook de Filmacademie en de Academie voor Bouwkunst er totaal niet op gericht. Als je het plein zijn centrale functie zou kunnen teruggeven, maak je ook de gebouwen eromheen beter zichtbaar. Onze stelling is dat grote, openbare ruimtes in de stad zo zeldzaam zijn dat je ze moet koesteren en waar mogelijk verbeteren in plaats van ze te verwaarlozen zoals nu al jaren met deze twee pleinen gebeurt.”
Ondergronds kan de tunnel ingericht worden als gemeenschappelijke toegangsruimte voor alle instellingen rondom het plein, zodat je er vanuit de metro rechtstreeks naartoe kunt, denken Schouten en Kijne. “Het Joods museum, de Portugese synagoge en de Mozes en Aaronkerk kunnen er een informatiepunt inrichten, terwijl er voor de Filmacademie en de Academie voor Bouwkunst ruimtes kunnen komen om werk van hun studenten te laten zien. Wie trouwens denkt dat het wel een heel donkere ruimte zal zijn, vergist zich, want de tunnel wordt op dit moment voor een deel afgedekt door twee enorme platen. In ons plan worden die weggehaald met als gevolg dat er straks een enorme plens licht in de ruimte zal vallen.”
Een bijzonder onderdeel van het plan van Schouten is een ondergronds waterbassin dat hij in de
tunnel wil aanleggen naar het voorbeeld van Mexicaanse cenotes, zoetwaterreservoirs om
regenwater vast te houden en om hittestress tegen te gaan. “De ondergrondse ruimte moet in onze visie een plek worden met water en veel planten, waar bewoners op warme dagen verkoeling kunnen vinden. Het kan zo ook een showcase worden voor innovaties op het gebied van duurzaamheid.”
Al met al een mooi toekomstvisioen, maar hoe zit het met de haalbaarheid ervan?
“Het zal geld gaan kosten”, erkent Marien Schouten, “maar hoeveel geld zal afhangen van het ambitieniveau van de gemeente.” “Het is trouwens wel allemaal ruimte die de gemeente min of meer cadeau krijgt”, vult Hanneke Kijne aan, “want zowel de pleinen als de tunnel liggen er al, dus wij zeggen: gebruik wat er is, doe aan herbestemming.” Schouten: “Dat idee spreekt mensen aan, merk ik. Ik heb ons plan in januari in de stadsdeelcommissie gepresenteerd en daar waren de reacties zonder meer positief, ook bij het stadsdeelbestuur. Bestuurder Micha Mos is zelfs bij me langs geweest om onze maquette te bekijken. Op dit moment ligt het plan bij een ambtenaar van de dienst Ruimte en Duurzaamheid die een advies gaat schrijven over de haalbaarheid ervan. Wij wachten vol spanning af.”
Download de brochure
