Ieder mens heeft wel eens de behoefte aan een luisterend oor, aan iemand die écht naar je luistert, iemand aan wie je jouw verhaal kwijt kunt. Goed kunnen luisteren, is iets anders dan goed kunnen horen. Zelfs voor veel mensen met twee goed functionerende oren is aandachtig luisteren naar een ander en begrijpen wat iemand zegt vaak een hele opgave. Voor een éénzijdig slechthorende vraagt luisteren sowieso om een uitputtende krachtsinspanning. Ook de onzekerheid over of je wel begrijpt wat je hoort, is dodelijk vermoeiend.
Wim Kerkhove | Foto Peter de Jong
Vaak heb ik te verstaan gekregen dat ik beter moest luisteren en dan alles heel goed in mijn oren knopen! Je kan echter pas iets goed verstaan en in je oren knopen als je kan begrijpen wat je hoort. Dit is een cognitief proces en daar heb je twéé goed functionerende oren voor nodig. In je hersenen kruisen de gehoorindrukken van beide oren zich en ontstaat er betekenis. Omdat alles via slechts één oor binnenkomt, ontbreken er geluiden en ontstaat er veel ruis. Daardoor krijgen je hersenen niet de juiste en volledige informatie. Er ontstaat een vrijwel onontwarbare knoop in je hoofd. Een hoofd vol watten en geen duidelijke antwoorden. Je brein probeert orde in de chaos te scheppen en de ontbrekende puzzelstukjes zo goed mogelijk in te vullen. Slopend en nooit met de complete puzzel als resultaat. Daarmee ook frustrerend.
Bij eenzijdige slechthorendheid is het alsof een kant niet bestaat. Alsof je een half mens bent. Je bent volledig gericht op je ‘horende’ kant. De slechthorende kant voelt als dood en de horende niet echt als levend. Voor eeuwig opgesloten in de oorverdovende stilte van de gevangenis in je eigen hoofd. Je bevindt je tussen twee werelden. Die van de doven en die van de horenden. Elk een eigen koninkrijk en een eigen taal. Verdwaald in een niemandsland hoor je nergens bij.
Bewustwording en stoppen met toneelspelen
Jouw beperking is ook nog eens onzichtbaar. Je lijkt normaal te horen en alles goed te verstaan. Afwijkend gedrag door jouw eenzijdige slechthorendheid wordt hooguit ervaren als merkwaardig en al gauw toegeschreven aan een psychisch mankement, een stoornis. Als poppenspeler kom ik er meestal aardig mee weg. Als toch al enigszins eigenaardige figuur en erkend professionele mafkees mag je tot op zekere hoogte optreden als dwaze nar en de clown uithangen. Je beschouwt dan de anderen als publiek. Er mag om je gelachen worden en je lacht mee. Van jongs af aan ben ik gewend om het toneelstukje vrolijk en hartstochtelijk op te voeren en het spel mee te spelen. Iedereen beleeft je als horende en benadert je zo. Gelukkig, niemand heeft iets in de smiezen. Maar hoe kan men dan rekening houden met jouw handicap? Om echt mee te kunnen doen en anderen de mogelijkheid te geven jou daarbij te helpen, moet je wel jezelf bloot durven geven, je gebrek zichtbaar maken, toegeven en kenbaar maken dat er iets aan je mankeert. Het is een voortdurende tweestrijd, een conflict met jezelf en de wereld.
Op de eerste plaats is het een rusteloze en voortdurende confrontatie met je eigen ego, jouw perceptie van wie je bent en wie je wil zijn en van hoe je wil dat de ander je ziet. Verstrikt in een niet te winnen gevecht. Je wil deel uitmaken van de horende gemeenschap. Als dat lukt zonder dat men weet van jouw slechthorendheid, dan heb je gewonnen. Dan hoor je er echt bij en mag je onvoorwaardelijk en volledig meedoen. Met één goed oor lijk je die mogelijkheid ook te hebben. Je wil niet verliezen. Je wil normaal zijn. Niet iemand met een tekortkoming. Je hebt geleerd jezelf en de hele wereld voor de gek te houden. Je hebt per slot van rekening toch één oor waarmee je alles goed kunt horen? Op deze manier doe je jezelf enorm tekort en veroorzaak je vooral zelf dat je niet of niet goed mee kan doen.
Onbeperkt Oost
Mijn werkzaamheden voor Onbeperkt Oost hebben bij mij een groot bewustwordingsproces op gang gebracht als het gaat om hoe we omgaan met mensen met een beperking en hoe mensen met een beperking met zichzelf, de ander en de samenleving omgaan. Als lid van de Werkgroep Toegankelijkheid en de Werkgroep PR en Publiciteit heb ik contact gezocht met het Stadhuis en Cliëntenbelang Amsterdam en heb specifiek gevraagd naar wat er wordt gedaan voor slechthorende en dove mensen in onze stad.
Voor de Gemeente Amsterdam is het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking uitgangspunt voor beleid. Iedereen moet mee kunnen doen in de maatschappij. Zij heeft daarvoor een inclusie-agenda opgesteld met tien speerpunten. Eén daarvan gaat over het bevorderen van sociale bewustwording en de bejegening van mensen met een beperking door burgers en professionals, zoals ambtenaren, Ov-personeel en medewerkers in de zorg.
Zo wordt er ook gekeken naar wat de coronamaatregelen betekenen voor mensen met een beperking en waar zij tegenaan lopen. Iemand die doof of slechthorend is, kan niet alle communicatie over regels en aanwijzingen horen en begrijpen. Zo kan iemand die blind of slechtziend is de strepen en pijlen niet zelf zien en de hulphond kan deze ook niet volgen. Voor wie afhankelijk is van hulp of begeleiding binnen de anderhalve meter, is van alle Amsterdammers meer begrip nodig.
Vertrouwen
Beleidsmedewerker Bart Weggeman van Cliëntenbelang Amsterdam geeft aan dat het belangrijk is dat informatie niet alleen zichtbaar, maar ook hoorbaar is en andersom. Naast fysieke toegankelijkheid is een belangrijk aspect het gedrag in het verkeer en omgaan met elkaar, ofwel sociale toegankelijkheid. Zeker bij een niet-zichtbare beperking is er veel onbekendheid, onkunde, en daardoor ook onbegrip. Cliëntenbelang werkt daar bijvoorbeeld aan bij trainingen voor medewerkers van het GVB. De Stichting Welzijn Doven Amsterdam (SWDA) en de Stichting Plotsdoven zijn lid-organisaties en er is goed contact met ‘Slechthorend Amsterdam’. De antwoorden van de Gemeente en Cliëntenbelang Amsterdam en de grote bereidheid tot inzet en samenwerking geven mij veel vertrouwen in een mooie toekomst. Een stad waarin iedereen meetelt en mee mag en kan doen. Voor ons begint dat in Amsterdam Oost. Met elkaar weten we dat er nog een wereld valt te winnen als het gaat om toegankelijkheid en begrip voor mensen met een beperking. Samen werken we daar aan en houden elkaar scherp. Onbeperkt Oost doet dat onder andere door het signaleren van praktische problemen in de openbare ruimte en het geven van gevraagde en ongevraagde adviezen aan ambtenaren en politici van het stadsdeel, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Voorlichting, het verzorgen van publiciteit en contact met de achterban zijn daarbij voor Onbeperkt Oost van het allergrootste belang.
Elk verhaal is de moeite waard om verteld te worden
Ieder mens wil worden gehoord. Ondanks of wellicht dankzij mijn slechthorendheid wil ik juist mensen met een beperking een luisterend oor bieden. Als theaterman en rasverteller ben ik een verzamelaar van verhalen. Elk mens heeft een verhaal dat de moeite waard is om verteld te worden. Met mijn artikelen wil ik bijdragen aan meer begrip voor onderbelichte en met name minder zichtbare beperkingen zoals slechthorendheid, ADHD, autisme en dyslexie Bij een gesprek op straat is luisteren vaak nog moeilijker
Tips Welkom
Als vrijwilliger voor Onbeperkt Oost hoor ik graag uw verhaal over wonen en leven met een beperking in Amsterdam Oost. Dat kan op straat, op de markt, bij de bakker, de kaasboer, in de supermarkt of via [email protected].
Check onbeperktoost.nl
