Met een koude winter en hoge gasrekening voor de boeg zoekt de IJopener naar positieve energie. Maar waar vind je die? Het Amsterdam Energy City Lab en de OHG Energiecommissie bieden een inkijkje in het Oostelijk Havengebied van de toekomst.
Tekst Ruben Cardol | Foto Marcel de Cnock
De OHG Energiecommissie komt voort uit buurtcoöperatie De Eester en is een initiatief van buurtbewoners die een stap extra willen zetten in de energietransitie. Voorzitter Jos van der Lans vertelt dat de oorsprong ligt bij een BuurtTop in 2019 in Pakhuis de Zwijger waarin zo’n 150 bewoners discussieerden over de toekomst van het Oostelijk Havengebied: ‘We wilden af van korte-termijnprojecties. Wat zou de agenda voor 2025 moeten zijn, daar hebben we een dag over gepraat. Een belangrijke uitkomst was het verlangen om als buurt versneld te verduurzamen en eerder van het gas af te gaan.’
Het is een flinke opgave. Alleen al in het Oostelijk Havengebied gaat het om bijna vierduizend woningen. De commissie bestond aanvankelijk uit tien mensen, maar inmiddels zijn er zo’n 25 vrijwilligers aangesloten die elk op hun eigen manier bezig zijn met de energietransitie. ‘Wij kwamen tot de conclusie dat de rol van vraagbaak en verbinder het beste bij ons past. Als wij zelf het voortouw nemen dan loop je het risico dat een VvE achterover gaat leunen. Voor die rol hebben we de menskracht niet. De opgave verschilt enorm per gebouw en de VvE moet daar uiteindelijk zelf over besluiten. Door te informeren en aan te sporen om zelf actie te ondernemen kan er in één gebied veel meer gebeuren’, vertelt Jos.
Waarom investeren in het verleden?
Een voorbeeld van een actuele uitdaging is het vervangen van rookgaskanalen. Dat is een renovatie die tienduizenden euro’s per VvE kost. ‘Dit roept direct de vraag op of in een gasloze toekomst deze investering nog zinvol is. Wij adviseren dan over een tussenoplossing. In zekere zin doen wij het werk dat de gemeente in 2030 zou moeten doen als de stad van het gas af gaat.’
De Energiecommissie ziet sinds een jaar dat de inspanningen niet alleen gehoor vinden, maar ook tot actie leiden. Een versnelling, deels gedreven door de energiecrisis. Op dit moment richt de Energiecommissie zich op vier gebieden: het KNSM-eiland, de Oostelijke Handelskade, het Entrepot-gebied en de pakhuizen langs de Entrepothaven met de achterliggende Architectenbuurt.
Resourcefully, een adviesbureau op het gebied van de stedelijke energietransitie, is door de Energiecommissie gevraagd een eerste verkenning te doen naar oplossingen die duurzaam en betaalbaar zijn.
Leven met de zon
De energietransitie en roep om te verduurzamen stelt bewoners namelijk voor grote uitdagingen. Het zal een enorme impact hebben op de leefomgeving en noodzaakt tot slimmer energiegebruik. Volgens Jos kan dit niet door de overheid alleen geregeld worden en is ‘het tijdperk van achteloos energiegebruik’ voorbij. Bewoners zullen hun gedrag moeten aanpassen. Jos: ‘Wij zijn in dat proces een katalysator. We dragen oplossingen aan, maar mensen moeten zelf in beweging komen. Als je via zonnepanelen lokaal veel elektriciteit opwekt, dan is het efficiënt als je dat aanbod in balans brengt met de vraag. Dat vraagt om slimme systemen.’
Op zoek naar de balans
David Plomp is werkzaam bij Resourcefully en het Amsterdam Energy City Lab en één van de buurtbewoners die, vanuit zijn eigen expertise als financieel analist op het gebied van de energietransitie, helpt bij de commissie. Hij vertelt over de wijkenergiemonitor die inzicht biedt in het elektriciteitsgebruik van huishoudens. Op basis van 25 huishoudens die hun energiedata beschikbaar stellen is een inschatting gemaakt van de consumptie in de hele buurt. ‘De wijkenergiemonitor geeft per uur aan hoeveel elektriciteit er in de buurt wordt opgewekt en verbruikt. Zo zagen we bijvoorbeeld dat er zelfs in de wintermaand februari uren waren dat er op Sporenburg meer stroom werd opgewekt dan verbruikt. In 2023 starten we met een pilot waarin we met behulp van prijsprikkels gaan kijken of huishoudens hun gedrag willen aanpassen aan de ruimte die op het net beschikbaar is.’
Naast de wijkenergiemonitor geeft het City Lab ook gratis advies over het plaatsen van zonnepanelen. ‘Waar hebben panelen de meeste potentie, hoeveel levert het op voor een VvE en wat is dan de terugverdientijd. Door te helpen in de begeleiding trek je mensen over de streep.’