Halverwege de jaren 80 was het braakliggende terrein tegenover het Entrepotdok een geliefde plek bij wildkampeerders en stadsnomaden. Aan de groenstrook langs het water lagen boten, al dan niet bewoond. Na lange juridische procedures kwam het gebied eind jaren 90 bijna helemaal in handen van buurman Artis. Bootbewoners vertrokken naar een andere ligplaats. De grond vlakbij de Nijlpaardenbrug bleef in handen van de gemeente, die ermee instemde dat het door oud-bewoner Roy van Zijnen werd ingericht als educatieve buurttuin. Inmiddels bestaat het Mahatma Gandhiplantsoen ruim twintig jaar.
Lewis Daniels
Stripliefhebbers kennen de situatie in Asterix en Obelix. Heel Gallië is bezet door de Romeinen, behalve één nederzetting die hardnekkig weerstand blijft bieden aan de bezetter. De positie van het Mahatma Gandhiplantsoen is enigszins vergelijkbaar. De tuin is grijs gebied, heeft geen bestemming als postzegelpark. Artis wil de optie openhouden het gebied te annexeren.
Sinds de tweedeling van het gebied is het contrast groot. Het ambitieuze Artis gebruikte de verkregen extra vierkante meters voor de aanleg van een aanlegsteiger, een speeltuin, een kunstmatige rotspartij met waterval en een nieuw verblijf voor de algazellen, zebra’s en olifanten. Het plan dat de al bestaande parkeerplaats het nieuwe onderkomen van de leeuwen werd en bezoekers hun auto’s voortaan ondergronds parkeerden is nooit doorgegaan. Wél krijgen de leeuwen binnen afzienbare termijn eindelijk een nieuw onderdak. Zij verruilen het monumentale Kerberterras voor het veel grotere onderkomen van de algazellen, die op hun beurt verhuizen naar het voormalig verblijf van de kamelen.
Bij de veranderingen in het Mahatma Ghandiplantsoen waren geen aannemers betrokken. Ze zijn erop gericht een plek te creëren waar buurtbewoners samen de natuur verbeteren, conform de filosofie van Gandhi. De tuin is een groene haag tussen de Plantagebuurt en de parkeerplaats van Artis.
Sinds een maand zijn Van Zijnen en de buurt weer volop bezig in de tuin. Vandaag worden de paden bestrooid met houtsnippers die de gemeente heeft gebracht. Het raakt hem dat hij niet meer naast de buurttuin woont, inmiddels heeft hij ook binding met de buurt waar hij naartoe verhuisde. Buurtbewoner Castor (9) komt al twee jaar in het plantsoen en heeft hier samen met zijn zus Thelise een eigen volkstuintje. Hun vader Henrik helpt mee. Ze zijn tevreden hoe de planten erbij staan. Castor wijst trots naar de kropsla, wortelen, rucola en zonnebloemen. ‘Als ik wil, kan ik de wortels over een maand oogsten, maar ik laat ze langer staan. Dan worden ze groter.’ Hij kijkt naar plantjes waar geen naambordjes bij staan. ‘Tijdens het inzaaien raakte ik in de war, dus ik weet niet meer wat alles is. Er moet snijbiet bij zitten.’ Het leukt vindt hij de aardbeiplant. Terwijl hij die laat zien, vraagt hij zich af of de aardbei wel zichtbaar is op de foto.
Ondanks de regenbuien van de afgelopen dagen geeft Castor zijn tuin water. Henrik kijkt en licht toe. ‘De neerslag van afgelopen weekeind was maar vijftien millimeter. Omdat het lange tijd bijna niet regende, is de grond nog zo droog dat al het water meteen wegzakt.’ Het extra water dat de planten krijgen komt uit de gracht. Roy pompt dat naar de tuin, Castor vult een emmer.
Joop Hox, ook buurtbewoner, bestrijdt het bamboe in het plantsoen. ‘Deze plant is zeker welkom, dus haal ik niet alles weg. Ik dam de hoeveelheid in, anders verdrukt het alle andere planten.’ Hox zorgt ook voor het wormenhotel, dat bovenin met groenteafval en koffiegruis wordt gevoed. ‘In ongeveer een half jaar tijd maken de wormen compost van het afval. Deze week gaan we ‘oogsten’. Het soort hout van het dak wijkt af van het overige. ‘Op Koningsdag hebben voorbijgangers het originele dak helaas gesloopt.’ Binnenkort wordt het hotel vervangen. ‘De wormen tasten ook zelf hun woning aan. Als het hout vochtig is, vreten ze het op. Een nieuw type hotel dat in de maak is, laten de wormen staan als maaltijd.’
Het Mahatma Gandhiplantsoen is ook een beeldentuin met werk van de Afrikaanse beeldhouwer Papa Adama. Langs de gracht staat een staalplaten gravure van een boeddha die door kunstenaar Theo Niermeijer is gemaakt. De blauwe, uit vlakken gebouwde, bol in het midden van de tuin is door Roy ontworpen als rustplek.
Buurtbewoners hebben het plantsoen in hun hart gesloten. Sinds een jaar is het team dat de tuin onderhoudt versterkt met een ervaren plantenman die volgens Roy veel sneller werkt dan hij. Ook dat sluit aan bij het principe achter het Mahatma Gandhiplantsoen, een leerzame buurttuin met een stadsverleden waar mensen elkaar ontmoeten en helpen.
