Elke maand selecteert oost-online journalist Lewis Daniels een single of lp die onder bijzondere omstandigheden is opgenomen. Muziek waar een verhaal achter zit, nummers waar ‘iets mee is’. Deze maand 19 van Paul Hradcastle.
‘In 1965 Vietnam seemed like just another foreign war, but it wasn’t. It was different in many ways, as so were those that did the fighting. In World War II the average age of the combat soldier was twenty-six. In Vietnam he was nineteen.’
Lewis Daniels
Het heeft iets onwerkelijks dat vijfendertig jaar geleden de dansvloeren door bovenstaande dialoog volstroomden. Paul Hardcastle mixte de tekst in het omstreden nummer 19, dat eigenlijk een dansversie van de documentaire Vietnam Requiem is. 19 werd de bestverkochte single van 1985 en won daarmee de Britse Ivor de Novello award.
Totdat hij een zwaar ongeluk krijgt, wil de Londense muzikant en componist Paul Hardcastle motorracer worden. Hij ligt vier maanden in het ziekenhuis, luistert veel radio en denkt dat hij ook muziek kan maken. Met een vriend ruilt hij zijn filmcamera voor een synthesiser. Begin 1985 is Hardcastle een middag thuis en leest in de krant dat de tv ‘s avonds een documentaire over de Vietnamoorlog uitzendt. Hij neemt het programma op en vindt het onvoorstelbaar dat de gemiddelde leeftijd van de Amerikaanse strijdsoldaten in Vietnam 19 was, terwijl ze in hun vaderland pas op hun 21ste alcohol mogen drinken. Hardcastle, dan 27, beseft dat hij op die leeftijd uitging in clubs, terwijl zij in de jungle werden beschoten. Hij gebruikt samples uit de door de Amerikaanse zender ABC gemaakte documentaire. 19 is een van de eerste nummers met opgenomen klanken die door de emulator op de keyboard als muzieknoten worden gespeeld. Omdat de opslagmogelijkheden nog beperkt zijn, kunnen de samples niet langer dan twee seconden duren. Een kort woord als 19 valt binnen die tijd, kan in twee gedeeld worden én staat op zichzelf. Geïnspireerd door electro, Afrika Bambaataa, maar ook jazz, ontstaat een mix. 
Hardcastle heeft weinig verwachtingen als hij 19 klaar heeft. Zijn vorige singles haalden de Britse top 40 niet en de Engelse radio is niet gericht op dansmuziek. Het nummer komt toch onder de aandacht omdat de Vietnamoorlog tien jaar voorbij is. Alastair Stewart van ITN interviewt hem en voormalig ontbijt-dj Tony Blackburn draait 19 op London Radio. Simon Fuller, de grote man achter het succes van The Spice Girls en manager van onder andere Annie Lennox, ziet veel in de single en gaat ermee aan de slag. Hardcastle is overdonderd door het succes. ‘Ik was in HMV (bekende Engelse muziek- en filmwinkelketen, red) en daar vertelden ze mij dat ik beter verkoop dan Frankie Goes to Hollywood.’ 19 staat in no time op nummer één in het Verenigd Koninkrijk en haalt ook de hoogste positie in dertien andere landen, waaronder Nederland. Duits-, Frans-, Japans-, en Spaanstalige versies dragen bij aan het succes. De zeven verschillende mixen zijn bedoeld om het nummer onder de aandacht te houden en Duran Duran, op dat moment populairste band, de wind uit de zeilen te nemen. Hetzelfde jaar trouwt Hardcastle met Dolores Baker. Hij heeft met haar drie kinderen die inmiddels volwassen zijn. Dochter Maxine en zoon Paul jr. maken ook muziek.
Het plotselinge succes van 19 brengt een probleem met zich mee. Er is nog geen videoclip en Hardcastle in muziekprogramma Top of the Pops laten optreden is geen optie. Harold Faltermeyer, ook een solo-artiest die keyboards speelt, had een jaar eerder een grote hit met Axel F., de titelmelodie van de Beverley Hills Cop-films. Omdat hij in zijn eentje als een dood vogeltje achter de keyboards stond, was zijn eenmalige studio-optreden zowel voor hem als het publiek weinig interessant. Platenlabel Chrysalis laat Jonas McCord en Bill Couturié – de regisseurs van Vietnam Requiem – een videoclip produceren. De eerste versie van de clip is een reeks beelden uit hun documentaire en van televisiezenders NBC en ABC, die door Ken Grunbaum zijn bewerkt.
Beide tv-stations hebben bezwaar tegen de ‘slechte smaak van het gebruik van de serieuze clips in een triviale vorm van propaganda’ en eisen dat Chrysalis een nieuwe clip maakt. De audio-opname met de stem van tv-journalist Frank Reynolds mag wel worden gebruikt. Grunbaum gaat terug naar de montagekamer. Ook Peter Thomas, de beroemde Amerikaanse commentator die in de single steeds 19 zegt en de in de mix gebruikte dialoog uit Vietnam Requiem insprak, meldt zich. Het platenlabel moet hem uiteindelijk royalty’s betalen. Mike Oldfield sluit aan in de rij. Hij stelt dat elementen van zijn album Tubular Bells in 19 zijn gekopieerd. Ze treffen een schikking.
In de Verenigde Staten komt 19 niet verder dan de 15e plaats in de US Billboard Hot 100. Meerdere radiostations vinden dat het nummer anti-Amerikaanse sentimenten heeft en weigeren de single te draaien. Hardcastle ontkent dit, hij zou veel brieven ontvangen van veteranen die hem bedanken dat eindelijk iemand iets voor hen doet. De zanger vermoedt dat het onverbloemd noemen van de feiten over een pijnlijk onderwerp te gevoelig ligt in de VS, maar deze aanpak vernieuwend en daarom succesvol is. Volgens Couturié hadden radio- en tv-stations een aversie tegen 19 omdat het een hitnummer is. ‘Het enige verschil tussen de woorden in onze film en de single is rock ‘n’ roll. Waarom hielden ze zo van de documentaire en haatten ze de video? Elk woord in het nummer komt uit de film en iedereen erkende de feiten.’
Het lag destijds iets anders. Na het verschijnen van 19 ontstaan twee discussies. Dat de gemiddelde leeftijd van de krijgssoldaten in Vietnam 19 was, wordt betwist. Wél staat vast dat bijna veertig procent van de gesneuvelde soldaten zeer jong was. Hoewel iedereen het erover eens is dat 19 een anti-oorlogslied c.q. mix is, hebben sommige critici grote moeite met hoe de boodschap wordt gebracht. De Vietnamoorlog is geen thema voor een dansnummer in de top 40.
Dansen op het woord ‘destruction’ is discutabel, Hardcastle wil aandacht voor de afschuwelijke feiten en de (schandalige) behandeling van teruggekeerde veteranen door de Amerikaanse overheid. De soldaten kampen met posttraumatische stressstoornissen en krijgen geen enkele hulp. Veel van hen zijn of raken dakloos. De componist slaagt deels in zijn opzet. De maatschappelijke discussie die 19 uitlokt wordt meer in Europa dan in Amerika gevoerd. Voor- en tegenstanders van de single hebben het meestal niet over de vele slachtoffers en benadeelden, maar over de vraag of oorlog het onderwerp van een dancemix mag zijn.
Hardcastle staat niet alleen in zijn missie. Marvin Gaye (What’s Going On), Bob Dylan (Blowin’ in The Wind), Bruce Springsteen (Born in the U.S.A.) en veel andere artiesten gingen de Engelsman voor. 19 is wel één van de laatst uitgebrachte nummers over de Vietnamoorlog dat een grote hit werd. Opvolger Don’t Waste My Time is van een ander genre. Carol Kanyon zingt over een vrouw die niet meer in de streken van haar ex-geliefde trapt. De sound van het funky electro dansnummer is veel rustiger dan het opzwepende, dreunende en het zichzelf steeds herhalende, bijna hypnotiserende 19. Don’t Waste My Time eindigt hoog in de internationale hitlijsten, maar doet het minder goed dan zijn voorganger.
Voor Hardcastle is 19 nog steeds belangrijk. In 2010 neemt hij een versie van het nummer op die over Afghanistan gaat. De zoon van een vriend wordt daar op 19-jarige leeftijd vermoord. In 2015 verschijnt een liefdadigheidsversie van 19. De keyboardspeler maakt de remix voor Talking2Minds, die geld inzamelt voor militairen met een posttraumatische stressstoornis. De artiest constateert tot zijn spijt dat weinig is geleerd van zijn versies uit 1985 en 2010. De geschiedenis blijft zich herhalen. Sinds de jaren ’90 maakt Hardcastle vooral jazz-albums..
