Hoe blind kun je zijn? Dat zeg ik tegen mezelf, als ik voor de deur sta van het activiteitencentrum voor mensen met een visuele beperking op het Baron G.A. Tindalplein en moeite heb om de bel te vinden…
Henny Reubsaet
Oogcontact Amsterdam staat er op een fraai bordje op de gevel, die versierd is met oranje halfronde ballen. Is dat braille misschien? Zouden blinde mensen daardoor wel snel de bel vinden? Als de bel een klein zilveren knopje blijkt te zijn realiseer ik me dat ik een enorme deurklopper verwacht had of een grote drukknop in een knallende kleur. Welke andere vooroordelen zullen vandaag weerlegd gaan worden?
Ik heb een afspraak met directeur Irma Schwalbach van het activiteitencentrum naar aanleiding van de Internationale Dag van het Zicht (12 oktober) en de Dag van de Witte Stok (15 oktober). Al googelend werd ik begin oktober blij verrast dat Oost een stedelijk centrum voor blinde en slechtziende mensen huisvest. Het heeft toevallig op 1 november na ruim 100 jaar (!) zijn naam gewijzigd van Stichting Blinden-Penning naar Oogcontact Amsterdam. Voldoende aanleiding voor een nadere kennismaking dus.
Irma blijkt een bevlogen directeur die zich al meer dan dertig jaar inzet voor mensen met een visuele beperking. Ze is in deze wereld gerold tijdens haar studie communicatiewetenschap door een baantje in de thuiszorg, destijds nog een onderdeel van Stichting Blinden-Penning. Daarna, als creatieveling, binnengehaald op kantoor om aangepast spelmateriaal te maken. Van het een volgde het ander. Na nog een studie sociaal werk leidt ze sinds 1996 het centrum, dat zich al sinds 2009 in het Oostelijk Havengebied bevindt.
Het team van Oogcontact Amsterdam bestaat uit drie vaste medewerkers, drie vakkrachten die ingehuurd worden voor de activiteiten yoga, beweging en koken en bakken en een kleine groep vrijwilligers die helpen bij feestdagen en uitstapjes buiten de deur. De leesclub, de sociëteit en de creatieve activiteiten worden door Irma en collega’s Mieke en Monique zelf gedaan. Binnen Amsterdam kunnen deelnemers worden opgehaald door een taxibusje.
Dat ik niet op de hoogte was van het feit dat blinde en slechtziende mensen al ruim tien jaar groepsactiviteiten kunnen doen in De Walvis, vindt ze niet vreemd. Oogcontact Amsterdam zet zich in voor mensen met een visuele beperking en is niet op de buurt gericht. In het begin hebben ze wel eens een open dag georganiseerd, maar daar bleken weinig mensen op af te komen. Af en toe organiseren ze nog wel een kunsttentoonstelling met de werken die de deelnemers maken, maar ook die is niet bedoeld voor de buurt. Een serie Vreemde Vogels van papier-maché, geïnspireerd door het werk van Jeroen Bosch, is al af. Ook kistjes met Walvissen van divers materiaal geïnspireerd door de architectuur in de buurt hangen al aan de muur. Momenteel werkt de groep à la Picasso aan kartonnen maskers. Als die af zijn, ergens begin volgend jaar, zijn met name de familieleden en vrienden van de makers welkom om te komen kijken.
Ook de onthulling van hun nieuwe naam hebben ze in eigen kring gevierd met de ongeveer vijftig mensen die deelnemen aan de activiteiten. De oranje ballen aan de gevel geven inderdaad de naam aan in brailleschrift. Op 1 november onthulde één van hun cliënten zo letter voor letter de naam Oogcontact Amsterdam.
Samen met het bestuur vond Irma al langer dat de naam Stichting Blinden-Penning niet meer voldeed voor het activiteitencentrum. Bij oprichting van de Stichting in 1865 lag de focus vooral op het tewerkstellen van blinden en slechtzienden in werkplaatsen. Daar werden manden gemaakt, strandstoelen, borstels en matten. Geld voor de werkplaats moest daarnaast binnenkomen door collectes en giften, vandaar ook de naam Penning. Omdat de Stichting de werkplaatsen en gebouwen van destijds goed heeft kunnen verkopen, zijn ze tegenwoordig niet meer afhankelijk van giften. Oogcontact Amsterdam is behalve activiteitencentrum wel nog steeds een klein Fonds, waar mensen en organisaties een aanvraag kunnen doen als ze iets organiseren voor mensen met een visuele beperking.
Voor de naam Oogcontact hebben ze zich laten inspireren door wat nu de essentie is van het activiteitencentrum, namelijk mensen bij elkaar brengen met oogproblemen. Dat contact onderling is voor hun cliënten erg belangrijk. De activiteiten geven mensen structuur en de ruimte is een veilige plek voor hen, waar ze hun eigen gang kunnen gaan. Het is echt een deel van hun leven.
Irma onderhoudt als directeur de contacten met externe partijen als Visio en Bartimeus, expertise- en revalidatiecentra voor mensen met een visuele beperking. Maar ook met theaters en musea die speciale voorzieningen hebben opgezet voor haar doelgroep. Daarnaast houdt ze met elke nieuwe deelnemer een uitgebreid intakegesprek, zodat ze weet waar iemand in geïnteresseerd is en ze samen met haar collega’s zoveel mogelijk maatwerk kan leveren.
Hun centrum is geen dagbesteding, mensen komen doelbewust voor de activiteiten en voor de gezelligheid. Het zijn groepsactiviteiten, het gaat om het contact maken tussen mensen met dezelfde interesses, die als andere overeenkomst hebben dat ze slechtziend of blind zijn. Binnenkort staan de kerstlunches en het maken van kerststukjes weer op het programma.
De groepen worden bewust klein gehouden. Zo is onderling optimaal contact mogelijk. De kook-en bakgroep bestaat uit drie verschillende groepen, waarbij het belangrijk is dat mensen zich prettig voelen in de groep. De beweeggroep bestaat uit twee verschillende groepen. Als docente Nana de ene groep lekker laat bewegen, zit de andere groep aan de koffie. Je kunt als slechtziende ook wel meedoen aan een regulier beweeg- of yogaclubje, maar dan ben je daar vaak ‘de blinde’, waar speciaal rekening mee gehouden moet worden. ‘Hier ben ik gewoon wie ik ben’, hoorde ze laatst een deelneemster zeggen. ‘Ergens anders ben ik toch altijd de blinde mevrouw.’
Tijdens ons gesprek begint het heerlijk te geuren. Culinair activiteitenbegeleider Ed is bezig met de bereiding van een pompoenrisotto. Deze ochtend blijkt het de ochtend te zijn dat een van de kook-en bakgroepen ‘van de kook’ is: in plaats van zelf een maaltijd te bereiden, mogen ze aanschuiven bij een gerecht van Ed. ‘Risotto maken we nooit’, legt hij uit, ‘Alleen maar roeren is te saai voor de deelnemers. Die willen ook schillen, snijden en hakken. Maar risotto samen eten is natuurlijk geen probleem.’
De activiteitenruimte beschikt over een volledig ingericht kookeiland. Verder valt de gezellige aankleding van de ruimte op, de mooie foto’s van de deelnemers die aan de wand hangen, de prachtige houten tafels en kleurige stoelen. Als ik mijn verwondering daarover uitspreek, omdat de deelnemers die mooie ruimte toch niet kunnen zien en het centrum niet gericht is op bezoekers, wordt Irma heel stellig. ‘Ook als je blind bent, voel je nog wel of er sfeer is. We hebben met opzet niet voor lichte, praktische formica tafels gekozen bijvoorbeeld, maar juist voor zware houten tafels, omdat dat veel huiselijker voelt. Er het is kleurig en er staan mooie orchideeën omdat mensen soms wel nog wat kleur kunnen zien of goed kunnen ruiken. Zo gaan we ook nog een kerstboom optuigen met lichtjes, omdat sommigen wel nog licht kunnen zien, en anders kunnen ze voelen aan de kerstboom. Nee, ook voor blinde en slechtziende mensen moet je zorgen dat er een goede sfeer is in het gebouw.’ Weer een vooroordeel opgeruimd en weer wat geleerd.
Ze geeft me nog een tip. ‘Als je een keer wil ervaren hoe het is om met een visuele beperking door het leven te gaan moet je naar MuZIEum gaan, in Nijmegen. Daar kun je met een VR-bril op ervaren hoe het is om je met verschillende oogaandoeningen buiten in het verkeer te begeven. Ook kun je binnen in het donker worden rondgeleid door iemand met een visuele beperking. Als je dat een keer meemaakt krijg je vanzelf nog meer respect voor blinde en slechtziende mensen die zich zelfstandig weten te redden in het stadse verkeer.’
Bij het afscheid krijg ik een beker mee met een hartje als handvat en het opschrift Oogcontact Amsterdam. Die heeft ze speciaal laten maken voor het feest rond de nieuwe naam. Boven de naam staan twee oogjes getekend, die dicht zijn. Is dat hun nieuwe logo? ‘Nou, met het bestuur denken we nog over een nieuw logo. Maar ik heb die gesloten ogen getekend als verwijzing naar ons oude gebouw aan de Plantage Middenlaan. Dat werd in 1892 speciaal voor de Stichting gebouwd en boven de ramen zijn hoofden aangebracht met gesloten ogen.’
De Plantage Middenlaan, ook in Oost. Dat betekent dat mensen met een visuele beperking al meer dan 130 jaar naar Amsterdam-Oost komen voor werk en activiteiten. Oogcontact Amsterdam blijft ongetwijfeld in de komende jaren een open oog voor hen hebben.
