In een buurt gebeurt altijd meer dan je ziet. Sommige huizen zijn energiezuinig, sommige lekken energie. Hoe zit dat? De werkgroep duurzaamheid van de Staat van de Indische Buurt heeft behoefte aan meer gegevens dan beschikbaar zijn. Daarom maken ze een wandeling door de buurt. Waar is de buurt duurzaam, waar is verbetering mogelijk?

Martien van Oorsouw | Foto’s Odette Kleeblatt

Elk van de leden onderzoekt een bepaald aspect van duurzaamheid. Sarah heeft de rondleiding gemaakt. Marjan is buurtbewoner en architect, houdt zich in werk en privé bezig met verduurzaming met natuurlijke middelen. Ze heeft een aantal probleemgebieden in de buurt gekozen waar ze aandacht aan wil schenken. Jan is betrokken bij de Zeeburgerdijk-oost waar bewoners de ambitie hebben om de wijk verder ecologisch te ontwikkelen. In deze wijk is, in een moeizaam proces, een energiecoöperatie opgezet in een blok van de Vereniging van Eigenaren en de Alliantie.

Floor is adviseur groenvoorziening in stadsdeel Zuid. Zij vraagt zich af wat de opties voor bewoners van deze buurt zijn om te vergroenen. Waar moet je rekening mee houden, welk stuk van de buurt heeft potentie om groener te worden?
Daphne heeft voor GroenLinks in de stadsdeelpolitiek gezeten en is geïnteresseerd in energie en hoe de energie-transitie in de buurt vorm kan krijgen. Zij wil kijken of het mogelijk is het Lozingskanaal te gebruiken om aquathermie toe te passen als warmtebron voor de wijk die op de grens van de Indische Buurt en het Oostelijk Havengebied in de planning staat.

Christine is vrijwilliger bij Jungle Amsterdam, waar ze voorlichting geeft over de energietransitie. Zij vertelt over de energielabels van de woningen in de buurt en onderzoekt de mogelijkheden voor zonnepanelen in de buurt. Dat laatste is ook van belang voor de werkgroep Bewoners en woningmarkt, daarom doet Alex mee met de wandeling. Marga is een vriendin van Christine. Zij begeleidt vanuit de Jungle verenigingen van eigenaren op hun weg naar duurzaamheid. Sommige corporaties hebben meer aandacht voor duurzaamheid dan andere, is haar ervaring.

Het eerste groen dat we zien, op de hoek van de Sumatrastraat en de Balistraat, is het boomtuintje, waar bloemen in geplant zijn. ‘Als bomen ondersteund worden, mogen er eigenlijk geen bloemen geplant worden. Deze bloemen zijn gekozen omdat ze niet diep wortelen, de wortels van de boom hebben er geen last van,’ zegt Floor.

In de Bankastraat zijn woningen opgeknapt. Ze zijn van energielabel G naar B gegaan. De woningcorporaties hebben de opdracht gekregen van het rijk dat hun woningen minimaal energielabel B moeten hebben. De nieuwbouwwoningen in de Molukkenstraat hebben energielabel A+++.

Even verderop zien we enkele plantenbakken op de stoep, verbonden met de klimop aan de gevel. ‘Waarschijnlijk is dit een initiatief van de bewoners. De planten zijn goed gekozen, er is ruimte opengehouden voor rollators op de stoep,’ zegt Marga. Het is niet bekend of bewoners overlegd hebben met het stadsdeel.

Als we de Javastraat passeren, wijst Marjan op de entrees van de winkels. Als het stortregent, is er sprake van wateroverlast tot aan de Celebesstraat. Het ophogen van het trottoir helpt niet: de entrees van de winkels komen lager te liggen dan de stoep. Een oplossing zou zijn het water dat op de daken valt niet af te voeren naar het riool. Door de daken te vergroenen kunnen ze meer water vasthouden.

Minder regenwater in de riolen heeft wel gevolgen voor de waterzuivering: regenwater is zuiver water, zuiverder dan afwaswater. Het water gaat nu van de Indische Buurt naar de waterzuivering in west en komt als leidingwater weer terug. Marjan zou graag lokale oplossingen zien.

Het Timorplein is erg stenig, dat kan wel wat groener, vindt de groep. Misschien is het mogelijk er een waterreservoir te maken. Het beetje groen dat er is, ligt hoger dan de stoep, dus de regen verdwijnt snel tussen te stenen.

In de Indische Buurt zijn best veel zonnepanelen, vooral op de nieuwbouw. Op het dak van Stayoké zouden best zonnepanelen gelegd kunnen worden. Overtollige energie zou naar de omliggende huizen kunnen gaan. Volgens de eigenaar van het pand, Ymere, was dat niet mogelijk. De ligging van de daken ten opzichte van de zon zou te weinig opleveren.

Het hoofdrioolgemaal aan de Zeeburgerdijk werkt nog. In de kelder bevinden zich de pompen die het nog steeds doen. In de hal, waar vroeger de machines stonden die de pompen aandreven, is horeca gevestigd. Op regenachtige dagen trekt soms een trilling door het gebouw. Dan slaan de pompen aan die overtollig water wegwerken, een extra sensatie voor de gasten van het restaurant.

Eigenlijk staat de Indische Buurt met zijn kont tegen het Oostelijk Havengebied aan. Dat gebied is altijd een rommelig stukje Amsterdam geweest. Het was een veemarkt, er staan veel loodsen. Het Lozingskanaal, de grens tussen die twee buurten, is bedoeld om het water in de grachten op peil te houden. Het maakt deel uit van een fijnmazig netwerk van kanalen en sluizen in Noord-Holland.

Het water aan de oppervlakte van het kanaal is warmer dan het water in de diepere lagen. Dat verschil in temperatuur kan gebruikt worden om huizen te verwarmen. ‘In de toekomst komt er een groot aantal nieuwe huizen bij, dus je hebt voldoende massa,’ zegt Daphne, ‘eventueel met warmte–koudeopslag.’ ‘De technologie voor stadswarmte kan hier ook gebruikt worden,’ voegt Jan toe, ‘het enige verschil is dat de warmte ergens anders vandaan komt.’

‘Er zijn best veel zonnepanelen in de Indische Buurt,’ zegt Christine, ‘vooral op nieuwbouwcomplexen.’ Op de daken van het renovatiecomplex aan de Zeeburgerdijk komen zonnepanelen.
Hetzelfde type woningen aan de overkant van de straat is een paar jaar geleden gerenoveerd, maar daar werden geen zonnepanelen geplaatst. Monumentenzorg ging niet akkoord met plaatsing. De woningcorporatie had veel vragen over de organisatie: waar gaat de stroom naar toe, naar de liften en trappenhuizen? Hoe verdelen we de opgewekte energie? Een energiecorporatie in het complex zou de organisatie van de verdeling van de stroom op zich kunnen nemen.
Marjan merkt op dat de daken ook gebruikt kunnen worden voor groen. Onderzoek heeft aangetoond dat zonnepanelen beter werken in een groene omgeving.

In de Niasstraat ligt het groen hoger dan de straat. Bij hevige regenval stroomt het van de drempels af, zo het riool in. Op het Makaasarplein staat een stevig model wormenhotel. Zo’n dertig bewoners komt er groente- en fruitafval brengen. De groentetuintjes van de Makassarmoestuin zijn in beheer van actieve bewoners. Sommige stukken zijn voor algemeen gebruik, andere voor privégebruik.

‘Niet iedereen deelt dezelfde opvattingen over tuinieren,’ zegt Floor, ‘sommige bewoners willen voor een maximale opbrengst gaan, andere willen ecologisch tuinieren.’ Er is soms sprake van vandalisme: onrijpe oogst wordt uit de grond getrokken en in de buurt neergegooid. Niet zo lang geleden is een kist tuingereedschap gestolen. ‘Voor ons initiatief om scholen in de buurt te verduurzamen,’ zegt Marjan, ‘en om bij te dragen aan de klimaatdoelen van de stad, willen we mensen van de wachtlijsten benaderen of zij interesse hebben om te tuinieren op/bij de scholen. Zo helpen ze bij het beheer en ontlasten de leerkrachten.’

‘Zowel voor het wormenhotel als de moestuintjes zijn wachtlijsten.’ zegt Floor, ‘Binnenkort willen we een tuinentoer door de buurt organiseren. Om informatie te delen, van elkaar te leren.’

In de Georontalostraat staat een gebouw met een blauw groen Resilio dak. Via een ingenieus systeem wordt het water niet afgevoerd door de regenpijpen, maar wordt het opgeslagen op het dak. Op basis van de weersvoorspellingen loost het systeem het water weer. Het water en de planten koelen de omgeving. De planten op het dak zorgen voor meer biodiversiteit.
Op de hoek wan het gebouw staat een tankje waar overtollig water in opgeslagen wordt. Het wordt gebruikt om de planten in de geveltuin water te geven.

Na een wandeling over de Insulindeweg en de stadsoase Oost Indisch Groen komen we weer aan bij de Meevaart. ‘Ik hoop dat de wandeling mensen enthousiast maakt. Ik vond het inspirerend. In april willen we een grotere buurtschouw organiseren,’ zegt Jan.

Wil je meepraten over de verduurzaming van de buurt? Neem contact op met Sarah van Ree: [email protected]