Schooltuin De Vink is een unieke plek in Oost. Nu nog steeds tuinieren jaarlijks honderden kinderen in de oudste schooltuin van Amsterdam. Om te vieren dat De Vink 100 jaar bestaat, is er woensdag 18 mei een open dag. We namen een kijkje in de schooltuin en spraken met Jan Schep, een van de educatief medewerkers die er al bijna dertig jaar werkt.
Liesbeth van Schijndel | Foto’s Dennis Sewberath
Wat hebben jullie vanochtend zoal gedaan met de kinderen? ‘Vanochtend hebben we suikermais voorgezaaid en in potjes gedaan, en verstopt voor de halsbandparkieten. Dat is natuurlijk wel een dingetje. Als je iets in cultuur brengt moet je altijd samenwerken met de vogels of juist tegen ze. Want vaak eten ze de zaden op. Verder hebben we basilicum, tijm, en dahlia’s geplant. En onderhoud gepleegd aan de tuintjes. Ieder kind heeft een heeft een eigen tuintje met hun naambordje. Ze zijn drie en een halve meter lang en twee meter breed. Dat is landelijk zo geregeld. We hebben ook een deeltuin met bijvoorbeeld aardappelen, knolvenkel en bloemen. De oogst van de deeltuin is voor de hele klas.’
Het stukje grond van de Vink ligt naast Volkstuinpark Klein Dantzig en is zo’n 1,5 ha groot. De schooltuin heeft naast de schooltuinen een kas, een leslokaal, een wormenhotel, een stel kippen en een kruidenhoek. Het werk wordt begeleid door twee educatief medewerkers en een tuinman. De Amsterdamse schooltuinen bestaan al sinds 1920. Ze waren oorspronkelijk bedoeld om kinderen in contact te brengen met gezond voedsel dat ze anders niet zouden eten vanwege de grote armoede die kort na de Eerste Wereldoorlog heerste. Op de schooltuinen van nu wordt natuureducatie gegeven.
Belangstelling van toeristen ‘We hebben heel veel aanloop van mensen uit de buurt. En ook van toeristen, die kijken hun ogen uit! Wanneer ze al die kinderen met hun handen in de grond zien vragen ze zich af waarom zij het niet in hun eigen land hebben. Het is ook een hele mooie tuin, met allemaal rustieke zitplekjes. Van alle schooltuinen waar ik gewerkt heb, is dit mijn favoriet. Het is ook mooi dat hij in Park Frankendael ligt. Het is een beetje mijn droom.
‘Elke stad zou zulke schooltuinen moeten hebben, zeker voor stadse kinderen. Helaas sneuvelen ze soms door bezuinigingen. Wij hebben het programma zo ontwikkeld dat we ook meer met taal en rekenen doen, bijvoorbeeld door ze een duimstok te geven om de oppervlakte van hun tuintje op te meten. Ze geven de planten opgevangen regenwater. Zo leren ze over klimaatverandering en dat ze geen water mogen verspillen.’
Gedichtjes en humor ‘Het gaat niet alleen om het tuintje. We geven ook bijenles, bloemschikken en dat soort dingen. Ik hou bijvoorbeeld zelf heel erg van mythes over planten. Daar vertel ik dan over en de kinderen mogen er dan zelf een gedichtje over maken. Dat is ook het mooie van ons lesprogramma. Je hebt typische doeners, die hebben het tuinieren meteen in de vingers. Maar er zijn natuurlijk ook dromers, die liever niet hun handen vies willen maken, of zich zorgen maken over hun net gelakte nagels. Als ze eenmaal bezig zijn vergeten ze die zorgen meestal al gauw’
‘Je ziet ze ook groeien, zeker na de zomervakantie wanneer ze weer terugkomen naar de tuin. Sommigen gaan ineens aan het puberen. Maar als ik ze lachend door het hek zie komen, doen we vast iets goeds. Ik heb in de loop van de jaren de kinderen wel zien veranderen. Maar in positieve zin, ik vind ze liever naar elkaar en er wordt minder gepest dan vroeger. Al zou je dat misschien niet denken, maar vroeger waren ze veel harder tegen elkaar. Nu zie je ze meer uit hun schaduw komen.
‘Amsterdamse kinderen zijn natuurlijk ontzettend bijdehand. Maar dat is ook het mooie van dit werk: ik zie allerlei kinderen voorbij komen. Speciaal onderwijs, moslimkinderen, Montessori, Dalton, regulier onderwijs. Je krijgt het op een dag allemaal voor je kiezen. Daar moet je je een beetje voor aanpassen, maar met een beetje humor lukt dat wel.’
Iedere school zou eigenlijk een schooltuin moeten hebben
Amsterdamse schooltuin in New York ‘Ik zie de toekomst voor de schooltuinen rooskleurig in. Zeker zolang GroenLinks in de gemeenteraad zit. Het zijn echte paradijsjes in de stad. En we hebben ook veel aanvragen uit het buitenland. Zo ben ik nu bezig met een project in New York. Zo’n schooltuin zou toch ook fantastisch zijn voor de Amerikaanse kinderen’, aldus Jan Schep.
Een schooltuin is een uitstekend middel om kinderen te interesseren voor de natuur. Ze kunnen er van alles leren en ontdekken. Over de seizoenen, zaaien, oogsten. Waar ons eten eigenlijk vandaan komt. Maar ook oefenen met geduld, het weer en nog veel meer. Welke diertjes leven er in de schooltuin? Welke planten kun je eten, welke niet? Hoe gaan we om met steeds warmer en droger weer? Wat betekent een mislukte oogst, en wat te denken van dieren die er met jouw oogst vandoor gaan?
Planten verzorgen is goed voor de ontwikkeling van kinderen, ze leren dat ze ergens voor moeten zorgen. Doen ze dat niet, dan bloeit het niet op of gaat het dood. Ook is even naar buiten gaan goed voor de concentratie van kinderen en komen in de moestuin andere talenten naar voren. Je ziet vaak dat kinderen, die misschien niet zo goed zijn in rekenen en taal, talenten hebben die in de tuin van pas komen. Dat is goed voor hun zelfvertrouwen. Eigenlijk zou iedere basisschool een schooltuin moeten hebben.
Ook schooltuinen bij Rijksmuseum en Floriade
Amsterdam stimuleert natuureducatie. Op dit moment zijn er naast De Vink nog twaalf schooltuinen in de stad, en binnenkort komt er eentje bij op IJburg. Elk jaar volgen zo’n 7.000 leerlingen uit groep 6 en 7 van het basisonderwijs van januari tot en met december het schooltuinprogramma. Zo zien ze alle seizoenen voorbijkomen.
Sinds het jubileumjaar 2020 is er ook een schooltuin in de tuin van het Rijksmuseum. Een andere speciale tuin is de Floriade Schooltuin op de wereldtuinbouwtentoonstelling waar leerlingen uit Almere en Amsterdam samen optrekken met hun schooltuinlessen.
Jan Schep werkt drie dagen per week in de schooltuin, waarvoor hij zich heeft laten omscholen. Jan is ook tuinontwerper, schrijver, dichter en eigenaar van tuinwinkel Dubbelgroen aan de Czaar Peterstraat. Daarnaast was hij samen met Has Cornelissen betrokken bij de ontwikkeling van het Plukbos, een door bewoners omgetoverde buurttuin aan de Jacob Burggraafstraat op Wittenburg. In deze stadsoase kan je groente, fruit en kruiden plukken. Jan heeft onlangs ook voorlichting gegeven bij de net ontwikkelde Cruquiustuin, ‘een verborgen paradijsje’.
Kom 18 mei kijken in schooltuin De Vink
Je bent welkom bij de open dag op woensdag 18 mei van 13.00 tot 16.00 uur. Wandel door het bijzondere stukje park en neem een kijkje bij de tentoonstelling ‘100 jaar schooltuinen’. Of pot zelf een basilicumplantje op om mee naar huis te nemen. Om 12.00 onthult de kinderburgemeester samen met leerlingen van de Lidwinaschool uit de Watergraafsmeer een duurzame boombank gemaakt door Stadshout.
Het Stadsarchief heeft ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan een tentoonstelling gemaakt over de rijke geschiedenis van Amsterdamse schooltuinen. Deze tentoonstelling kun je tot eind oktober bezichtigen in de kas van de Vink Schooltuin. Bij de tentoonstelling hoort een verhalenkrant met boeiende verhalen, met daarin een interview met Jan Bregman die 30 jaar op de Vinktuin woonde en werkte.
Altijd welkom als het hek open staat
Kun je 18 mei niet? Geen probleem, ook op andere dagen ben je welkom in schooltuin De Vink. Als het hek open staat is het terrein vrij toegankelijk voor iedereen.
