Al vijftien jaar bieden studenten gratis juridische hulp. Dat gebeurt in de Oba Linnaeus en aan de Wibautstraat 5a. Menno Kluft en Lilian Stuger-Kembel zijn hun begeleiders van de Hogeschool van Amsterdam.
Anneke Hesp | Foto Frank Schoevaart
Wie op woensdagochtend langs de Oba Linnaeus loopt, ziet in een aparte kamer de studenten van de Buurtcampus zitten. Liesbeth is in opleiding om sociaal werk te gaan doen. De twee anderen behandelen de juridische kanten van de problemen waar buurtgenoten mee komen.
Arbish studeert HBO-Rechten. ‘Op school vond ik Maatschappijleer al leuk en deze studie sluit daar goed bij aan. Ik ga later misschien bij de overheid werken.’ Khoshal is al wat ouder; ‘Mijn studie is Sociaal Juridische Dienstverlening. Ik heb een voltijdsbaan, dus ik doe dit in deeltijd. Ik heb het zelf goed en daarom wil ik graag andere mensen helpen.’ De drie kunnen communiceren in Nederlands, Engels, Afghaans, Ghanees en Amwari, een Pakistaans dialect.
Eigen deskundigheid
Menno Kluft en Lilian Stuger-Kembel werden ruim vijftien jaar geleden door de Hogeschool van Amsterdam gevraagd Het Juridisch Spreekuur te starten en te begeleiden. Stuger-Kembel doceert rechtsvakken (opleiding Hbo-rechten). Zij bereidt studenten voor op een beroep waarin gevallen beoordeeld worden naar wat juist is volgens de wet, regelgeving en uitspraken van rechters. Kluft doceert ook rechtsvakken (opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening). Hij laat studenten kijken naar wat juist is voor de cliënt met oog voor wat er verder ook belangrijk is in het leven van zo iemand.
‘Bijna bij elk juridisch geschil is er een onderliggend probleem’
Zij brengen elk hun eigen deskundigheid in. Menno Kluft is ook mediator: ‘Een gang naar de rechter is niet altijd de juiste oplossing. Vooral bij burenruzies of geschillen tussen werkgevers en werknemers gaan dan de hakken in het zand en komt niemand een stap verder. Dan moet je andere manieren proberen.’
Bewoners ontmoeten
Lilian Stuger-Kembel legt de nadruk op het onderzoeksaspect: ‘Bijna bij elk juridisch geschil is er een onderliggend probleem. Daar gaat het om. Ik leer mijn studenten om altijd heel goed door te vragen. Want als je dat oorspronkelijke probleem niet boven water krijgt, dan speelt het steeds weer op. En dan los je zoiets als oud zeer nooit op.’
Menno Kluft: ‘We zijn klein begonnen. Door studenten en voor studenten, binnen onze eigen hogeschool. Toen kwam er extra geld vrij en konden we de zogenaamde Vogelaarwijken in. Nu werken we in dat verband nog steeds samen met de Buurtcampus, in diverse wijken van Amsterdam.’
Al eerder waren er de rechtswinkels die vanuit studenten van de universiteit werkten. Maar de hogeschool wilde dat praktijkervaring een onderdeel zou worden van de beroepsopleiding, dus onder begeleiding van docenten. Het biedt studenten een stage waarin ze buurtbewoners ontmoeten die te maken hebben met actuele problemen. De zaken waarmee mensen binnenkomen, variëren en zijn niet altijd te voorspellen.
Digitale wereld
Lilian Stuger-Kembel: ‘Onderwerpen die vaak voorkomen zijn parkeerplekken voor invaliden, maar ook ten onrechte opgelegde parkeerboetes. Vorig jaar was er een piek in problemen rond de energietoeslagen. Mensen konden het niet meer betalen en dan is er natuurlijk de gêne dat je in financiële nood verkeert. Dan stap je niet zo makkelijk op een instantie af. Het helpt wel dat de media de laatste tijd meer aandacht besteden aan armoede. Dan weten mensen dat ze niet de enigen zijn met dit probleem.’
Student Arbish signaleert dat het vooral druk is als er nieuwe maatregelen komen. Toen bekend werd dat er gratis ov-chipkaarten konden worden aangevraagd, liep het storm. Ze noemt de verlenging van het rijbewijs, bezwaar aantekenen, kwijtschelding van schulden en betalingsregelingen treffen redenen waarom mensen langskomen. ‘De digitale wereld is ook een probleem. Alles is digitaal. Maar als je daar niet mee om kunt gaan, hoe moet dat dan met een DigiD. En hoe red je je zonder telefoon?’
Ambtenarentaal
De studenten vinden het fijn om mensen te helpen. Vaak voelen hun bezoekers zich machteloos. Soms is het gewoon een kwestie van een instantie opbellen en dan zijn ze onzeker over hun Nederlands. Ook een andere angst speelt mee. Stuger-Kembel: ‘Mensen kunnen in paniek raken van een blauwe envelop van de belastingdienst, de toeslagenaffaire heeft er flink ingehakt. Ze durven die brief dan niet zelf te openen. Of ze begrijpen de ambtenarentaal niet.’
Soms merken de studenten dat het juridische probleem slechts een aanleiding is. Iemand is eenzaam en vindt hier niet alleen gehoor voor die juridische vragen, maar kan ook een praatje maken. Als het Khoshal te veel wordt zegt hij: ‘Sorry, daar ga ik niet over.’ Arbish leert veel van Liesbeth die in zo’n geval zegt dat goed was om samen te praten, maar dat ze nu moet doorwerken. Liesbeth steekt op haar beurt het een en ander op over rechten. Op haar opleiding leert ze daar niets over.
Nee verkopen
Rits Tiggeler liep met een juridisch probleem rond en stapte binnen bij Het Juridisch Spreekuur. ‘Ik voelde me meteen welkom. De studenten hadden echt interesse voor mijn verhaal. Ze kwamen ter zake en nu is het afwachten wat ze verder kunnen bereiken. Dat kan drie weken duren, zeiden ze. Dat betekent dat ze wel zorgvuldig aan de slag gaan. En ze doen het uiteraard niet alleen. Ik zou hen zeker aanbevelen als je ergens mee zit.’
Lilian Stuger-Kembel beaamt de grondigheid van het onderzoek dat de studenten doen. ‘Laatst was er een geval van een beschadigd keukenblok. Als een student zo iemand kan helpen dan is dat een mooi resultaat. Als uit het onderzoek naar alle gegevens blijkt dat er niks uit komt, dan denken ze wel eens dat het verloren moeite is. Maar dat is niet zo. Geen resultaat is ook een resultaat waar veel van wordt geleerd. Zo werkt het nu eenmaal in de wetenschap.’ Wel is zoiets een domper voor de cliënt. En er zijn natuurlijk ook andere gevallen waar je ‘nee’ moet verkopen. ‘Bijvoorbeeld als ze te laat zijn gekomen met hun probleem of niet terugkomen met de info die nodig is. Dat is zo jammer.’
Netwerk
Door de inzet van HvA-docenten en hun studenten waren de Oba-belastingdagen in maart en april een groot succes. Dit jaar hebben ze daarmee bij meer dan 800 mensen de `formuliereninvulstress` weggehaald. De OBA is een gewaardeerde partner in een groot netwerk van HJS. Naast de gastdocenten, roemen Kluft en Stuger-Kembel vooral de werkwijze van de Ombudsman Metropool Amsterdam, Munish Ramlal. Ze werken ook samen met andere instanties, zoals in het verleden met !Woon als het tot een rechtsgang kwam rond woonperikelen. Nu ook met de Buurtteams uit de diverse wijken, en bij het Diaconaal Spreekuur in de Elthethokerk aan de Javastraat.
En, niet te vergeten, al tien jaar weten buurtbewoners Het Juridisch Spreekuur te vinden via Dwars. Menno Kluft en Lilian Stuger-Kembel begeleiden de vaste rubriek op pagina 22. Voor de studenten is het hun eerste gelegenheid om juridische kwesties uit te leggen in een openbare publicatie.
Na de zomervakantie zijn de studenten van HJS weer elke woensdagochtend te vinden in de OBA Linnaeus. Op andere dagen in het Muller-Lulofshuis in de Wibautstraat 5a.
