Wat hebben dromerige koeien in het polderland en brullende motorfietsen met elkaar gemeen? Weinig, maar voor Jaap Oostermann veel. Lang werkte hij als grafisch ontwerper op het voormalige veemarktterrein, maar nu hij wat tijd voor zichzelf krijgt, besteedt hij die aan zijn levenslange fascinaties.
Reinjan Mulder
Jaap Oostermann (67) groeide als jongetje op tussen de koeien. Zijn ouders woonden in het Zuid-Hollandse Leimuiden, in wat toen nog ongeschonden, fraai polderland was: ‘Totale rust en stilte’, zegt hij, ‘met hoge en afwisselende wolkenluchten. Hollandser dan dat werd het niet, en is het ook nooit meer geworden. Dagelijks haalden we melk bij de boer, waar direct je bril besloeg, als je de koeienstal binnenliep.’
Aanleiding voor ons gesprek is een tentoonstelling met Oostermanns schilderijen van koeien in Waterland die deze zomer in het kerkje van Zuiderwoude opent. Maar als hij mij het zojuist verschenen, prachtig door hem vormgegeven boek laat zien over de iconische Valkenswaardse motorcrosser Broer Dirkx (1935-2005), kan ik het niet laten ook daarover door te vragen. Oostermann deed voor de auteur de opmaak en de beeldredactie van het boek, en leverde zelf een aantal fraaie foto’s van de populaire sportman aan. Daarop zien we hoe de tweevoudige winnaar van de Nederlandse Grand Prix 500 cc met zijn solo-viertaktmotor in zijn nadagen onverwacht terugkwam door op een motor met zijspan drie keer de nationale titel te winnen.
Norton-Waspcombinaties
Hoe komt het dat een fijngevoelig grafisch vormgever, opgeleid aan de Rietveldacademie en gefascineerd door de koeien in Waterland, zijn tijd is gaan besteden aan het woeste geraas van Brabantse mannen op zware crossmotoren? Dat blijkt zijn oorsprong te vinden in diezelfde jeugd in de Zuid-Hollandse polders. Rond het dorp Korteraar waar Oostermanns grootouders woonden, raasden begin jaren zeventig de broers Van der Laan rond op hun blinkende Norton-Waspcombinaties ter voorbereiding op de zijspan-crosswedstrijden. Als jongetje van veertien zag Jaap dat elk weekend, en hij raakte er behoorlijk van in de ban. Jarenlang bezocht hij wedstrijden en al gauw begon hij ook te fotograferen. Later maakte hij videoreportages van crosswedstrijden die nog zijn terug te zien op YouTube. Toen hij hoorde dat er een boek werd voorbereid over een van Nederlands grootste motorsporters ooit, de populaire Broer Dirkx, aarzelde hij dan ook niet om zijn medewerking toe te zeggen.
Het is een bijzonder boek geworden, alleen al vanwege de fraaie, je zou bijna zeggen ‘verstilde’ uitstraling waarvoor Oostermann zorgde. Met paginagrote zwart-wit foto’s uit motorbladen, en veel kleurenfoto’s van gehelmde mannen op hun monsters.
Levenslange inspiratie
Nadat ik het boek heb bewonderd, lopen we naar een bescheiden werkruimte waar tussen de elektronica van de grafisch ontwerper een schildersezel en wat koeienschilderijen staan. Oostermann haalt ondertussen een paar grofkorrelige landschapsfoto’s uit de jaren zeventig tevoorschijn. Hij heeft duidelijk affiniteit met het Hollandse boerenland.
De koeienschilderijen die hij binnenkort in Zuiderwoude exposeert, zijn vooral de laatste jaren gemaakt. Tijdens zijn studie aan de Rietveldacademie was hij al erg in schilderen geïnteresseerd, maar hij begreep al gauw dat het vrije kunstenaarschap niets voor hem was. Daarom koos hij voor gebonden grafiek, zodat hij na zijn afstuderen een succesvolle praktijk als vormgever en videomaker kon starten, met opdrachtgevers als het Hoogheemraadschap Rijnland en de gemeente Amsterdam.
Maar nu heeft hij weer tijd om zich met veel plezier aan de vrije kunst te wijden. Oostermann werkt zowel in acryl- als in olieverf, soms met beide materialen tegelijk. Met olieverf kan hij meer structuur aanbrengen in het groene, grazige land, terwijl de verder weg gelegen, vlakkere gedeelten in het sneldrogende acryl beter tot hun recht komen.
De motieven in dit werk legt hij meestal eerst fotografisch vast, buiten, waarna hij ze thuis op het doek projecteert. Bij de uitwerking blijft er daarna van de foto niet veel meer over. Het grasland wordt ruiger, de koeien worden in een compositorisch betere opstelling geplaatst en zo ontstaan er nieuwe structuren en accenten. Het is zeker geen fotorealisme, wat Jaap Oostermann maakt.
‘Als kinderen zagen we overal om ons heen koeien in de wei. Of in de stal, waar de boer ze nog handmatig molk, op zo’n eenpootskrukje. Die beelden zijn me altijd bijgebleven. Zwart-witte, soms bijna abstracte koeienlijven tegen een groene, grijze of blauwe achtergrond. Een levenslange inspiratie.’
Broer Dirkx. Publieksheld van de internationale motorcross is te bestellen via www.uitgeverijhermans.nl
Over de tentoonstelling catharinastichtingzuiderwoude.nl
