Het atelier van kunstschilder en bewoner van het Oostelijk Havengebied Jan Jaap Berkhout ligt aan de weg naar Ransdorp en is volgens hem maar een half uurtje fietsen. Zijn domicilie ligt in the middle of nowhere. Ideaal om in alle rust te werken. Op dit moment is dat niet zozeer schilderen als wel piano spelen.
Lida Geers | Foto’s Lida Geers en Jan Jaap Berkhout | IJopener
Als kind al heeft Jan Jaap Berkhout veel getekend en dat ging zo’n beetje zijn hele leven door. Op 55-jarige leeftijd besloot hij de parttime teken- en schilderopleiding te gaan volgen op de Wackers Academie, een opleiding van vijf jaar. Jan Jaap koos voor deze opleiding, die hij nadrukkelijk geen kunstacademie noemt, omdat je er ambachtelijk leert tekenen en alle kneepjes van het vak krijgt aangereikt. ‘Ik heb van die tijd echt stapels modeltekeningen. Ik vond en vind eigenlijk nog steeds dat alles niet per se hoeft te kloppen, het is maar waar je voor kiest. Het is wel erg belangrijk dat je heel goed leert kijken. Ik ben echt blij dat ik toen die beslissing genomen heb en de opleiding, ondanks een gigantische afvalrace, succesvol heb afgesloten.’
Hij gelooft niet zozeer in kortlopende cursussen, dat zijn altijd maar fragmentopnamen waar je een klein beetje van opsteekt, vindt hij. De degelijke opleiding van de Amsterdamse Wackers Academie spreekt hem meer aan. Verder kan je volgens hem ook veel leren uit boeken. Met name de Amerikaanse lesboeken zijn zeer uitgebreid. Daarnaast is ook internet een belangrijke bron. Daar heeft Jan Jaap veel aan gehad, helemaal toen hij het naadje van de kous wilde weten over aquarelleren. ‘Ik vind dat je je bewust moet zijn van je leerproces. Veel mensen willen hun eigen stijl ontwikkelen, maar een goede basis is daarvoor wel een voorwaarde.’
Schilderen op locatie
Jan Jaap werkt in blokken. Dat kan een jaar schilderen in de Hortus Botanicus zijn, een jaar in het Muziekgebouw aan het IJ, fotogenieke stadsgezichten in het Oostelijk Havengebied, maar ook een lange periode bezig zijn met een leuk format op internet. ‘Dat doe je dan een tijd, waarna je vindt dat het tijd wordt je aandacht weer op iets anders te richten. Het format op internet binnen Flickr JKPP Portrait Party was geweldig. Kunstenaars gingen elkaar afbeelden, naar de foto die op de site te zien was. Dan zie je de hoeveelheid manieren en stijlen die er zijn om iemand af te beelden, terwijl je alleen maar een platte foto ter beschikking hebt en je de persoon verder totaal niet kent. Toen we daar een tijd mee bezig waren, besloot Julia Kay, de moderator van de site, er een boek van te maken. Het is een bijzonder boek geworden en heet Portret Revolution. Ik sta er ook in.’ Uit het hoofd wordt de pagina genoemd waar hij geportretteerd staat. Daarnaast staat er ook een portret van hem in.
‘Het leuke van schilderen is: je maakt je eigen keuze’
Al bladerend door het boek sta je verbaasd op wat voor manier de kunstenaars elkaar hebben afgebeeld. Jan Jaap heeft heel veel in de Hortus getekend en geaquarelleerd. Hij werkt graag op locatie. Eerst fotograferen en later in je atelier schilderen, daar heeft hij niet zoveel mee. ‘Je ziet het vaak doen. Helemaal scholieren. Die nemen eerst een foto met hun mobiel en gaan die dan op locatie zitten natekenen. Heel grappig!’ Hij heeft ook een jaar lang in het Muziekgebouw aan het IJ getekend en geschilderd. ‘Zelfs olieverfschilderijen. Dat heb ik natuurlijk wel eerst gevraagd. De beheerder vond dat goed, wat ik bijzonder vond, omdat ze zo’n prachtige houten vloer hebben. Maar ik heb heel voorzichtig gedaan.’ Op de vraag of dat in opdracht was, antwoordt hij ontkennend. ‘Ik bedenk dat zelf.’
Zwart-wit aquarellen
Op internet werd onder de naam ‘Stadsdorp Java-eiland’ een site voor de bewoners van het Java-eiland ingericht, waarop de bewoners hun zegje kunnen doen. Jan Jaap, die er woont, besloot een bijdrage te leveren en postte een aantal zwart-wit aquarellen van het eiland. Bijzondere afbeeldingen, die door het zwartwit gebruik nog een extra dimensie kregen. Ze zijn heel mooi en grafisch, geïnspireerd op de zwart-wit foto’s die Jan Jaap lange tijd heeft gemaakt en zelf afdrukte in zijn eigen doka. Iets dergelijks heeft hij ook gedaan in het Vondelpark. De zwart-wit Vondelpark-aquarellen zijn op de website van het Vondelpark beland. Op de vraag waarom juist die schilderingen zwart-wit waren, vertelt hij dat dit gewoon het makkelijkst is als je buiten wilt schilderen. Hij ziet zichzelf niet met palet, verf en schildersezel olieverfschilderijen maken in het Vondelpark.
‘Het leuke van schilderen is: je maakt je eigen keuze; wat je maakt en hoe je het doet. Je bent volkomen autonoom. Helemaal als je niet commercieel hoeft te werken. Ik heb bijvoorbeeld toen mijn vader was overleden en zijn huis moest worden leeggeruimd, alle spullen uit het ouderlijk huis geschilderd. Als je dit schildert, krijgt dat in je hoofd een heel andere plek dan als je het huis gewoon uitruimt.’ Omdat hij niet commercieel werkt en ook niet voor de verkoop exposeert, zijn wat hem betreft de keuzes makkelijk. Hij schildert graag modellen, maar weet ook dat bijna niemand die aan de muur wil. Dat maakt hem in principe dan ook niet uit. Zijn nieuwste project op dit moment is iets heel anders. Hij heeft een van zijn vroegere passies weer opgepakt en dat is pianospelen. Er wordt nu niet geschilderd in het atelier, maar muziek gemaakt. Zijn volgende plan? ‘Ik weet het nog niet. Ik doe alles gevoelsmatig, dus het kan van alles worden,’ lacht hij.
Check Stadsdorpjava-eiland.nl onder ‘Eilandbewoners’ Flickr.com/photos/msouri