1 Italië, vlak na de Eerste Wereldoorlog. De parlements- en regionale verkiezingen van 1920 hebben een verpletterende overwinning opgeleverd voor de socialisten. Het revolutionaire elan heeft Italië al een tijdje in de greep, aangespoord door de succesvolle bolsjewistische revolutie in Rusland. Arbeiders bezetten fabrieken en landarbeiders ontzeggen de herenboeren de toegang tot de boerderijen. Er komt vaak geweld bij te pas.
Benito Mussolini, hoofdredacteur van de Milanese krant Il popolo d’Italia, heeft een jaar daarvoor de ‘Fasci di combattimento’ (‘bundeling van strijd’) opgericht, een tamelijk onsamenhangend clubje van gefrustreerde oorlogsveteranen die gedijen op het sentiment dat Italië met veel te weinig gebiedsuitbreiding uit de oorlog is gekomen. Aanvankelijk zijn ze klein in aantal (en is de groep zelfs bijna op sterven na dood), en hebben ze een vrij onbeduidend programma.
Maar na de ongekende socialistische opmars worden de fascisten wakker en groeit de beweging snel. Er ontstaan overal ploegjes heethoofden, die er ‘lol’ in hebben om uit te dagen, te vechten, te knokken. Als de socialisten in Bologna en Ferrara hun overweldigende verkiezingsoverwinningen vieren op de pleinen slaan de fascisten toe. Ze laten zich eerst slim door links geweld uitlokken en slaan er vervolgens ontzettend op los. Vuurgevechten, doden en vele gewonden zijn het resultaat.
Antonio Scurati doet nauwgezet verslag van de gebeurtenissen in die eerste naoorlogse jaren. In ruim 800 bladzijden behandelt hij de jaren 1919-1924, bijna van dag tot dag dus. En het is een a-dem-be-ne-mend boek. We lezen hoe Mussolini zijn strategie aan zijn lezers bekendmaakt. Hoe hij een handvol mensen toespreekt tijdens de oprichtingsvergadering. En hoe Gabriele d’Annunzio, dichter en lid van de futuristen, de Kroatische stad Fiume voor Italië behouden wil en hoe Mussolini daar weer tegen in gaat. We zijn getuige van de verschrikkelijke knokploegexpedities op het platteland van de Po-vlakte en van het moment dat angst voor de marxistische revolutie omslaat in botte haat.
Ik vond het bijzonder interessant om te lezen hoe de strateeg Mussolini het midden probeert te vinden tussen de honger naar geweld van de knokploegen en zijn uiteindelijke doel om Italië te regeren, waardoor het sluiten van compromissen met zijn politieke tegenstanders onvermijdelijk is. In de woorden van Scurati: ‘Mussolini’s plan is het creëren van wanorde om te laten zien dat uiteindelijk alleen hij de orde kan herstellen. De knokploegen met de ene hand ontketenen om ze dan met de andere in te tomen.’
Scurati heeft van een spannende tijd in de Italiaanse geschiedenis een ongelooflijk spannend verhaal gemaakt. Je blijft van bladzijde tot bladzijde aan dit fenomenale boek gekluisterd.
_____
M – de zoon van de eeuw is geschreven door Antonio Scurati
vertaald door Jan van der Haar
verschenen bij uitgeverij Podium
Jan Huiberts is boekverkoper bij Linnaeus Boekhandel, Middenweg 29
