‘Amsterdam vergrijst’ staat op de website Onderzoek en Statistiek (O&S) van januari 2024. De groeiende vraag naar passende ouderenhuisvesting is daar niet los van te zien. Een nieuwe aanpak voor seniorenhuisvesting is broodnodig. Dat vinden ook de initiatiefnemers van Villa des Roses, die zich inzetten voor een andere vorm van ouderenhuisvesting. Het plan wacht al ruim 10 jaar op de uitvoering. We duiken in hun geschiedenis.
Annette Wiese, Els Nicolas, Ineke Vervoort | Foto’s Annette Wiese | Ouderen Advies Raad Oost
Volgens de bevolkingsprognose van O&S neemt het aantal inwoners van de gemeente Amsterdam van 65 jaar en ouder tot 2050 toe. De toename is het grootst binnen de leeftijdscategorie 75 tot 84 jaar. Het aantal 85-plussers neemt naar verwachting ook toe vanwege de hogere levensverwachting. Tegelijkertijd woont ongeveer 60% van de 65+’ers in een woning die niet levensbestendig is, bijvoorbeeld door het trappenhuis.
Niet alleen oud worden
Dat is de drijfveer van Ineke Vervoort om in 2013 met een groep vrienden een plan te maken voor een gezamenlijke woonvorm. Dat werd de beheer-woon-coöperatie Villa des Roses. Anders denken over ouderenhuisvesting en naar elkaar omkijken zijn de uitgangspunten. Een gemeenschappelijke woonvorm biedt de beste kans van slagen om op een plezierige manier met elkaar oud te worden. Dat kan al in kleine dingetjes zitten zoals boodschappen voor elkaar doen, maar ook de blik naar buiten richten en de buurtgenoten bij activiteiten betrekken.
Ontstaansgeschiedenis
Villa des Roses is in 2013 voortgekomen uit een groep wandelvrienden. Het was een tijd waarin de crisis en de daaruit voortvloeiende bezuinigingen duidelijk maakten met welke veranderingen in de ouderenzorg we rekening moesten gaan houden. De veranderingen nodigden uit om op een andere manier naar het ouder worden te kijken en daar gezamenlijk inhoud aan te geven. Het leidde bijna als vanzelfsprekend tot de gedachte dat een gezamenlijke woonvorm de meeste garantie kan bieden voor een plezierige oude dag. Zo werd Villa des Roses geboren. De naam is ontleend aan de gelijknamige roman van Willem Elsschot uit 1913.
In 2016 viel het oog op het leegstaande pand aan het Robert Kochplantsoen 19, het Mentrumgebouw. Het is eigendom van de gemeente Amsterdam en leek, als voormalig zorgcentrum, na aanpassingen uitermate geschikt voor ouderenbewoning.
Voor het verwerven en de herontwikkeling van het pand heeft Villa des Roses contact opgenomen met woningcorporatie Habion, op aanbeveling van de OAR. Habion is gespecialiseerd in ouderenhuisvesting. Ze richt zich op nieuwbouw en transformeert bestaande zorggebouwen. Jeruzalemstaete aan de van ’t Hofflaan is daar een voorbeeld van. De OAR wist vanuit hun betrokkenheid bij Jeruzalemstaete wat Habion te bieden had en zo is de link gelegd tussen Ineke Vervoort en Habion. Ineke Vervoort bezoekt de vergaderingen van de OAR.
Samenwerking
Op 24 april 2017 hebben Habion en Villa des Roses, coöperatieve vereniging i.o., een intentieovereenkomst getekend om samen bovengenoemde doelen te realiseren. Habion ziet een vorm van beheer-wooncoöperatie als een kans om huurders meer invloed te geven in het vormgeven van hun directe woonomgeving en het vormen van een woongemeenschap waar zelfredzaamheid een voorwaarde is. Bij een beheer-wooncoöperatie is de corporatie (Habion) eigenaar van het vastgoed en worden de bewoners huurders. Het beheer en onderhoud wordt door de huurders (dus de leden van de coöperatie) uitgevoerd. Een en ander in goed overleg en volgens afspraken met de corporatie.
Al voordat Habion in beeld kwam stelde de centrale stad zich achter het plan van de initiatiefnemers van Villa des Roses op. Bij de verkoop van het pand, aangekondigd via een aanbesteding aan de hoogste bieder, was gebruik door de ouderengroep een belangrijke voorwaarde. Toen het pand onverkoopbaar bleek te zijn heeft de gemeente de voorwaarden veranderd en is het pand aangeboden aan Habion. Koop en vrije sector zijn er uit geschrapt en er is tot nieuwbouw besloten. De wijzigingen hebben geen gevolgen voor Villa des Roses. Zij blijven de potentiële huurders en wachten nu af wanneer de sloop begint.
Anders denken
Een ander voorbeeld van een nieuwe aanpak van seniorenhuisvesting waarbij men zo lang mogelijk thuis blijft wonen is Lang Leven Thuisflat (LLTf). Een Rotterdams concept dat in 2022 in Amsterdam is overgenomen. Bij de start vielen 9 flats binnen het criterium van ‘alles dichtbij’: zorg- en welzijnsvoorzieningen binnen handbereik als voorwaarde om zelfstandig te kunnen blijven wonen op een prettige en veilige manier. De Lang Leven Thuisflats kunnen het gat vullen tussen thuis en verpleeghuis en worden daarom ook wel het bejaardenhuis 2.0 genoemd. In de al bestaande gebouwen en appartementen komen voorzieningen zoals liften, verstelbare wasbakken en wandbeugels in de douche om er lang te kunnen blijven wonen.
Alles dichtbij geldt ook voor de zorg zoals hulp bij het aantrekken van steunkousen en dat er gemeenschappelijke activiteiten georganiseerd worden gericht op ontmoetingen en het tegengaan van eenzaamheid.
Flevohuis
In Amsterdam is het Flevohuis één van de beoogde LLTf’s. Het is al een eind op weg. Het is de bedoeling het aantal LLTf’s in Amsterdam uit te breiden naar 30 in 2030.
Om te komen tot een LLTf sluiten één woningcorporatie, één organisatie Welzijn en Zorg een samenwerkingsverband, ook wel ‘Huwelijksmarkt’ genoemd. Zij ontwikkelen activiteiten voor preventie, zorg en ondersteuning op maat, veilige omgeving, toegankelijkheid en ontmoetingsruimte. Een thuiscoach houdt overzicht. Ook zoeken ze samenwerking met buurtbewoners, buurtorganisaties en bedrijven.
Hierover zegt de betrokken Wethouder Scholtens van seniorenhuisvesting het volgende: ‘De eerste fase is bouwen en bestaande bouw aanpassen, geclusterd wonen stimuleren en faciliteren. Maar daarmee zijn we er nog lang niet.’
LNO van de gemeente
Op maandag 19 november 2018 is het Lerend Netwerk Ouderenhuisvesting zonder Eenzaamheid in Pakhuis de Zwijger opgericht. Hierin zijn alle partijen voor ‘langer thuis wonen’ vertegenwoordigd.
Het LNO verkent welke woonvormen voor ouderen eenzaamheid kunnen verminderen. Het werkt samen met wetenschappers, beleidsmakers, werkers uit het veld en initiatiefnemers van diverse woonvormen.
Ouderenhuisvesting is een topic geworden en Lang Leven Thuisflats staan op de agenda. Op de laatste vergadering van LNO op 25 maart j.l. is gesproken over het opzetten van een matchpoint om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen; de stichting !Woon wil zich ervoor inspannen.
Urgentie!
Het woord urgentie om te bouwen is aan de orde van de dag. Om over een wooncrisis nog maar te zwijgen. Alles zit muurvast en er is geen doorstroming naar een passende seniorenwoning. Er zijn teveel partijen met tegengestelde belangen, en er is gebrek aan visie en regie. De impasse waar Villa des Roses mee te maken heeft is daar een voorbeeld van. Meer dan acht jaar staat Villa des Roses al in de wacht.
In Dwars zijn de traagheid en het gebrek aan transparantie al meerdere keren onder de aandacht gebracht. Alle seinen staan op groen om te slopen en te bouwen. Toch blijft het stil en zijn er geen sloop- of bouwactiviteiten waar te nemen.
Waar loopt het dan op vast?
Reageren? Annette Wiese [email protected]| Els Nicolas [email protected] | Tunny Jongejan-Maat [email protected] | Frank Stork 020 665 1063
