Noem dat maar falend kabinetsbeleid. Verder bezuinigen op onderwijs en zorg. Zonder enige politieke discussie besluiten tot een enorme verhoging van defensie-uitgaven. Klimaatbeleid volledig laten stagneren. Asielzoekers en moslims nog ernstiger stigmatiseren. Illegale migranten en hulp aan hen criminaliseren. En nu is antifascisme door de rechtse partijen ook aangemerkt als staatsgevaarlijk. Maar het hoeft nooit te gaan over het weer twee jaar langer in de watten leggen van de grote ondernemers, het belangrijkste doel van rechts.
Arie van Tol
‘Om je vingers bij af te likken,’ zo zou Mark Rutte de rechtse politici en kiezers triomfantelijk een hart onder de riem steken bij het beleid van dit kabinet. Betreurenswaardig voor NSC en VVD dat het hun hoogstwaarschijnlijk bij de komende verkiezingen een flink aantal zetels gaat kosten, maar wellicht is dat de ware Hollandse opofferingsgezindheid. Ten koste van het rechtse blok lijkt dat niet te gaan.
Het politieke rumoer van de Tweede Kamer en van de gratuite talkshows is inmiddels overgeslagen naar de straat. Met een plichtmatige veroordeling van extreemrechts geweld belijden de meeste rechtse partijen hun discutabele democratische gezindheid, de PVV houdt de schijn niet eens op.
Onbenoemde onderwerpen
Het is moeilijk vast te stellen of de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen die meedoen aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer duidelijk richtinggevend waren en ook nu weer zijn. Bezuinigingen beloven ze natuurlijk zelden. Maar waar wensen worden genoemd is de urgentie ervan lang niet altijd duidelijk. En wat betekent het als onderwerpen nadrukkelijk onbenoemd blijven?
Om u te herinneren aan wat overeenkomsten en verschillen tussen de partijen volgen hieronder enkele opvallende dan wel algemeen bekende standpunten bij een vijftal thema’s. Nee, niet van alle partijen, en natuurlijk verre van volledig. Maar niet nep.
Klimaat
Heldere tegenstellingen zijn er bij het thema Klimaat. De visie van de PVV is alom bekend: ‘Geen miljardenverspilling aan zinloze klimaathobby’s, maar meer geld voor onze mensen.’ Het klimaatscepticisme van JA21 is ook duidelijk: ‘Want waarom zouden we klimaatverandering proberen te voorkomen?’ De BBB slaat een wat andere toon aan: ‘Klimaatbeleid moet democratisch gelegitimeerd zijn, met inspraak van burgers zonder activistische vooringenomenheid.’ De VVD verraadt omfloerst haar afkeer van klimaatbeleid: ‘Niet blindstaren op een papieren werkelijkheid, maar richten op een sterke, schone en weerbare economie.’
Het CDA wil niet dat Nederland voorop loopt: ‘Europese regels moeten leidend zijn bij klimaatwet, voor een gelijk speelveld voor ondernemers.’ D66 is positief en optimistisch: ‘Een leefbare aarde en een sterke economie kúnnen hand in hand gaan.’ En ook GL/PvdA wil vooral investeren in klimaatoplossingen: ‘Een groene toekomst is geen kostenpost, maar juist een verdienmodel dat we moeten benutten.’ Twee voorbeelden uit de concretere en robuustere plannen van de SP: ‘Stoppen met fossiele subsidies; gratis openbaar vervoer.’
Wonen
Men beschouwt het thema Wonen als één van de grootste problemen in onze samenleving. Bouwen, bouwen, bouwen is het devies van bijna alle partijen. Ook het terugdringen van de regeldruk wordt breed aangevoerd als oplossing. Verder is de oplossing van (radicaal) rechts algemeen bekend: geen asielzoekers meer toelaten en zij die er zijn, kansloos laten op de woningmarkt.
Ambitieus en concreet worden sommige partijen bij dit thema ook. Zo wil de PVV de publieke omroep saneren en op de plek van het Mediapark in Hilversum een woonwijk bouwen. D66 wil meerdere nieuwe steden bouwen, onder andere een volledig nieuwe stad in het IJmeer tussen Amsterdam en Almere. GL/PvdA wil meerdere luchthavens sluiten om daar nieuwbouwwijken te realiseren, bijvoorbeeld Rotterdam The Hague Airport en Maastricht Aachen Airport. Het CDA zoekt het in kleinere gebieden: ‘In ieder dorp een wijkje erbij!’
Maar er zijn ook meer ideologische geluiden. CDA, D66 en GL/PvdA willen geleidelijk de hypotheekrenteaftrek afschaffen. De VVD keert zich daar tegen: ‘Het is een belangrijk instrument om rust te brengen op de woningmarkt.’ Bij GL/Pvda zijn typisch linkse maatregelen van stal gehaald: 1) Bouwen voor de sociale meerderheid (met Woningcorporaties Nieuwe Stijl), 2) Wet Versnelling Woningbouw, 3) Speculatie aanpakken en 4) Grond (terug) in publieke handen om er woningen te bouwen. In het woonplan van de SP wordt voorgerekend dat er honderdduizenden woningen te realiseren zijn door nieuwbouw, maar ook door het opkopen van te dure huurwoningen, het aanpakken van leegstand en via splitsen, optoppen en zorgbuurthuizen.
Onderwijs
Geen partij zal het belang van lezen, schrijven, rekenen, burgerschap en digitale vaardigheden betwisten. Toch beginnen alle rechtse partijen met het benadrukken daarvan zonder er enig beleidsinstrument bij te noemen. Iedereen stelt onderwijsmaatregelen voor die (veel) extra geld kosten. Enkele voorbeelden zijn veelgenoemde kleinere klassen, hogere salarissen voor leraren, verhoging basisbeurs en gratis kinderopvang.
GL/PvdA wil ook een latere selectie via brede brugklassen rond het vijftiende jaar en één landelijke doorstroomtoets. Ook wil de partij meer controle op de besteding van onderwijsgeld. D66 stelt ook een grondige wijziging van het onderwijsstelsel voor: ‘Eén publieke voorziening voor alle kinderen van 1 tot 15 jaar (brede brugklassen).’ Geen stelselwijziging bij de SP, maar wel kleinere klassen van maximaal 21 leerlingen en afschaffing van de lumpsumfinanciering, zodat geld direct in de klas terechtkomt en niet bij bestuurslagen blijft hangen.
In dezelfde sfeer stelt de PVV dat maximaal 20% van de onderwijsbegroting naar overhead moet gaan en minimaal 80% naar de klas. Verbod op islamitisch onderwijs, geen politiek (‘linkse indoctrinatie’), geen onderwijs over gender of klimaat in de klas, wel herinvoering van schoolzwemmen, vindt de PVV verder. Uit één en dezelfde onderwijskoker van VVD komen de volgende twee ideeën: ‘Minder studenten in opleidingen zonder arbeidsmarktperspectief’ en ‘Aanscherping van de burgerschapseisen en een verbod op lesmateriaal dat kinderen ondemocratische waarden wil aanleren’.
Migratie en defensie
Over de standpunten bij het thema Migratie wordt u al, waarschijnlijk meer dan u lief is, genoeg lastig gevallen. Opvallend blijft het dat de journalistiek ook maar geen genoeg krijgt van het tonen en bevragen van stuitende (radicaal) rechtse opvattingen en dat de arbeidsmigratie een ondergeschikt onderwerp is in de publieke opinie.
De SP is tegen een verhoging van het defensiebudget naar 3,5 % van het bnp en tegen herinvoering van de dienstplicht. Forum voor Democratie wil daarnaast ook uit de NAVO. Verder is er eensgezindheid: zo goed als alle partijen willen voldoen aan de nieuwe NAVO-norm. Het lijkt geen onderwerp voor debat. Zelfs over waar al dat extra geld vandaan moet komen is tot nog toe nog geen discussie geweest.
Amsterdam (Oost)
Dat landelijke verkiezingen ook burgers in Amsterdam Oost aangaat is een open deur. Over specifieke kwesties van Amsterdam Oost gaat het niet in dit artikel. Behalve dan dat ik in deze slotparagraaf ook mijn zorgen wil uiten over de Amsterdamse politieke daadkracht: over het te vaak en te lang uitblijven van oplossingen. Denk alleen al maar aan de afvalproblemen in de openbare ruimte en de wijdverbreide leegstand van oude, maar ook nieuwe panden.
Wijzen naar het Rijk als belemmerende factor kon al niet bij het eerste voorbeeld, maar sinds kort ook niet langer bij het tweede. De Leegstandwet is zodanig aangescherpt dat de gemeenteraad een leegstandverordening kan vaststellen. Het wordt wettelijk mogelijk een meldplicht van de eigenaar na zes maanden leegstand te eisen, leegstand te monitoren en proactief beleid te voeren. Hoe snel zal Amsterdam daadwerkelijk overgaan tot actie en leegstaande panden (weer) beschikbaar maken voor bewoners?
