De thermostaat op 19 graden en korter douchen is het advies om op de energierekening te besparen. In de kou en aan het eind van de maand de rekeningen niet meer kunnen betalen is de nieuwe realiteit voor grote groepen huurders van slecht geïsoleerde woningen en hoge vaste lasten.
Ouderen Advies Raad | Illustratie Ruud Meijer
Ook ouderen hebben te maken met verminderde koopkracht door onder andere de hoge energieprijzen. Om de ergste pijn te verzachten heeft het kabinet besloten tot een eenmalige energietoeslag van 800 euro voor sociale minima. Dat minimum is dit jaar 951,27 euro voor wie samen woont, 1500 euro voor een alleenstaande. Dat geldt in ons land voor 800.000 huishoudens. De gemeenten zijn er verantwoordelijk voor, dat het geld niet op de plank blijft liggen. Maar vooral bij ouderen is dat een probleem, als zij zelf de toeslag moeten aanvragen en niet bij de gemeente in de administratie bekend staan als financieel kwetsbaar. Schaamte en onvoldoende digitale vaardigheden vormen een extra drempel om achter de toeslag aan te gaan.
Armoede in gaaf land
Er zijn mensen, die ontkennen dat in dit ‘gave land’ armoede bestaat. Wij zien een ander beeld: een voortdurende strijd om uit de schulden te komen. Sommige mensen zijn te vergelijken met Sisyphus, die als straf zijn verdere leven vergeefse pogingen doet om een steen naar boven te rollen.
Iemand is arm wanneer hij langdurig onvoldoende geld heeft om in zijn levensonderhoud te voorzien na aftrek van de vaste lasten. Die lasten zijn:
- huur of hypotheek
- gas en elektriciteit
- water
- gemeentebelastingen
- telefoon, tv, internet
- verzekeringen
- onderwijs
- kinderopvang
Voortdurend ligt de angst op de loer dat er iets kapot gaat – de wasmachine bijvoorbeeld – en er nieuwe schulden moeten worden gemaakt. De post blijft ongeopend liggen vanwege openstaande rekeningen en boetes. Dat gold in 2019 voor een miljoen mensen.
Maar door de torenhoge inflatie komen ook de middeninkomens steeds meer in zwaar weer terecht, omdat ze buiten alle financiële regelingen vallen.
Iedere maand moet de jaarlijkse huurverhoging worden betaald. Om voor een huursubsidie in aanmerking te komen wordt een huurgrens boven de 752 euro gehanteerd. De gevolgen zijn daarom per huishouden verschillend, afhankelijk van het energiecontract en de hoogte van de vaste lasten.
Gevolgen voor ouderen
Sommige groepen ouderen hebben een onvolledige AOW. Bijvoorbeeld mensen die op latere leeftijd vanuit het buitenland of Suriname naar Nederland zijn gekomen. Zij kunnen een aanvraag doen voor een aanvulling tot het bestaansminimum: bekend onder de naam Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen. Is er sprake van twee partners met AIO-recht dan krijgt ieder een halve AIO.
Maar er is een addertje onder het gras. Het bedrag wordt niet aangevuld als er binnen het gezin andere inkomsten zijn, omdat de AIO valt onder de kostendelersnorm.
Kostendelersnorm
De kostendelersnorm geldt niet alleen voor mensen in de bijstand, maar ook voor ouderen met een onvolledige AOW. Als meerdere volwassenen met een inkomen op hetzelfde adres wonen, wordt er op de uitkeringen gekort. De uitkering wordt ook verlaagd als de thuiswonende kinderen 21 jaar worden, omdat ze dan geacht worden in hun eigen onderhoud te kunnen voorzien. Volgend jaar wordt die leeftijd opgetrokken van 21 naar 27 jaar.
De hoogte van de AOW is gekoppeld aan het minimumloon. Het kabinet wil dat minimumloon met 7,5 % verhogen, maar over de automatische koppeling met de AOW is een discussie. De Eerste Kamer houdt wel vast aan deze koppeling.
Sinds de financiële crisis van 2009 hebben de grote pensioenfondsen de pensioenen nauwelijks verhoogd, met koopkrachtverlies van de ouderen tot gevolg. De AOW is wel wat gestegen met de inflatie.
Laag inkomen en weinig vermogen
De Gemeente Amsterdam heeft voor Amsterdammers met weinig geld een berekening gemaakt om in aanmerking te komen voor extra financiële regelingen.
In de brochure Pak je Kans is dat na te lezen (www.amsterdam.nl/pakjekans). In 2022 ligt dat bij een jaarinkomen over 2021 voor
– een AOW’er met partner op 27.087 euro
– alleenstaande met kinderen onder de 18 jaar op 24.904 euro
– een alleenstaande op 19.765 euro
Onder weinig vermogen wordt verstaan voor een gezin of alleenstaande ouder een bedrag tot 12.590 euro op 31 december 2021; voor een alleenstaande een bedrag tot 6.295 euro.
De gemeente wil Amsterdammers met een laag inkomen helpen als zij problematische schulden hebben en/of moeite hebben om rond te komen. Daarom hebben in maart 6000 Amsterdamse huishoudens met een laag inkomen de energietoeslag van 200 euro ontvangen.
Met de gordijnen dicht
De gevolgen van armoede treffen ouderen extra zwaar. Chronische stress en geldzorgen zijn niet goed voor de gezondheid en het welzijn. Het verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, verwaarlozing en ondervoeding. Geld en de energie om nog iets te ondernemen ontbreken. De gordijnen blijven dicht en sociaal isolement ligt op de loer. Armoede, eenzaamheid, depressie en dementie zijn hierdoor aan het gezicht onttrokken.
Reageren? Annette Wiese, [email protected] | Els Nicolas, [email protected] | Tunny Jongejan, [email protected]
