Vorig jaar kwam de tweede roman uit van Leeuw van Moerkerken. De korte omschrijving van de inhoud maakt mij benieuwd naar dit boek en hoewel hij al enige tijd een jonge columnist is in dit Buurtmagazine, had ik hem nooit ontmoet. Zijn boek Witte Mensen bleek aanleiding voor een kennismaking en een gesprek met hem over het boek.
Heleen Verschuren | Foto’sElisabeth van Dorp
De kennismaking
Als ik Leeuw google blijkt dat hij films maakt, een dance-nummer over studieschuld uitbracht, al in 2016 een roman publiceerde en in 2022 een prijswinnende videoclip maakte. Dat lijkt me al veel voor iemand die in 1999 is geboren, maar bij onze ontmoeting vertelt hij ook nog dat hij op dit moment de regie van een musical doet en videoclips maakt. Hij vertelt: “Ik vind het leuk om veel dingen aan mijn hoofd te hebben. Ik reis veel en graag, liefst met een opdracht om te filmen of te fotograferen. Soms geef ik mijzelf opdrachten. De wereld hier wordt me dan te klein, ik ben Amsterdam gauw zat. Reizen is voor mij een soort verslaving waar veel aandacht naartoe gaat, waarin veel tijd gaat zitten en waaraan al mijn geld opgaat. Ik zoek ook geen vaste plek, want zoomen kun je vanuit elk ander land.”
‘Voor een boek heb je geen budget nodig. Je kan gewoon beginnen’
Als ik hem vraag hoe hij bij schrijven terecht is gekomen, zegt hij: “ik voel me meer filmmaker dan schrijver. Maar voor een film heb je budget nodig en als je dan ook nog in Mali wil draaien, heb je heel veel geld nodig. Dat moet je allemaal regelen. Terwijl je voor een boek geen budget nodig hebt, je kunt gewoon beginnen.” Witte Mensen speelt zich af in Bamako, de hoofdstad van Mali. Hij vertelt dat hij koos voor die locatie omdat hij die stad kende. Als zestienjarige liep hij stage bij een onderzoeksproject in Mali dat te maken had met ontwikkelingswerk. Toen ontstonden al de eerste ideeën voor wat Witte Mensen is geworden.
Voor het boek reisde Leeuw nog een aantal keren naar Bamako. De westerlingen die hij in Bamako ontmoette waren vaak via hun werk betrokken bij ontwikkelingshulp. Hij vertelt over de sfeer: “Die mensen kennen elkaar, komen aan het eind van elke dag bij elkaar en drinken wijn aan de rand van het zwembad van een hotel. Dat hotel heeft Malinese bediening, er staan Malinese bewakers bij de poort. De expats laten zich vervoeren in eigen auto’s met een Malinese chauffeur.” Leeuw zag die witte expats als een soort eigen bevolking in een eigen dorp, die niet mengde met de lokale bevolking. Hij vertelt dat hun kinderen vaak ook weer eenzelfde manier van leven als hun ouders leiden. Zij gaan naar internationale scholen, houden onderling contact, reizen en wonen op allerlei plekken op de wereld en zijn gewend aan luxe. Leeuw: “Aan die luxe denken de mensen hier vaak niet als ze geld geven voor goede doelen in Afrika.” Deze waarnemingen vormden de inspiratie voor zijn roman.
Het boek
Hoofdpersoon is de negentienjarige Lynx, die betekenis in zijn leven zoekt door een reis naar Mali te maken. Hij is geboren in Bamako, toen zijn ouders nog bij elkaar waren. Via de relaties van zijn nu verspreid op de wereld wonende ouders, die hem op afstand nog altijd adviseren hoe veilig te handelen en hem van geld voorzien, komt hij terecht in een hotel voor westerlingen in Bamako. Samen met zijn twee katten, waarvoor in Amsterdam niemand wilde zorgen. Tegen de achtergrond van onderling strijd voerende milities, ontvoeringen en een westerse vredesmacht ontwikkelt zich een verhaal in steeds wijder wordende kringen. Van de begrenzing van zijn veilige hotel naar de straat om een verdwenen kat te zoeken, van de afhankelijkheid van een veel drinkende en arrogante vrouwelijke werkgever naar zijn eigen gang gaan en de stad ontdekken en de verkenning van vriendschap met expat-leeftijdgenoten voor wie een luxe bestaan heel gewoon is. De hoofdpersoon wordt geconfronteerd met zijn onbekendheid met de Malinese cultuur, wat hem onzeker maakt in zijn houding tegenover de Malinezen die hij ontmoet. Maar hij ziet ook hoe die onzekerheid bij andere mensen leidt tot angst en arrogantie. Al doende raakt Lynx psychisch zo verstrikt in gebeurtenissen uit zijn verleden en heden dat een ontvoering zowel werkelijk gebeurd kan zijn of zich alleen in zijn fantasie afspeelt. Op de vraag op de terugreis naar Amsterdam of het fijn voelt om weer thuis te zijn, geeft Lynx geen antwoord, maar als hij door het raampje het groene landschap ziet en de kano’s in het Amsterdamse bos, is de eindzin: ‘Ik ben thuis.’
Ik was extra geïnteresseerd in dit boek omdat ik een aantal projecten voor ontwikkelingswerk in Azië heb gedaan en in 2007 wandelend door Mali trok. Ik heb niet zo openlijk corrumperende witte mensen meegemaakt als in dit boek beschreven wordt, maar de sfeer van mensen die de eigen taal en cultuur herkennen en elkaar vaak ontmoeten in de restaurants of bars van luxe hotels is goed getroffen. Ik bleef in dit boek doorlezen en wilde weten hoe het verhaal afliep. Wat Lynx meemaakt en denkt, is spannend en boeiend beschreven. Daarbij geeft de auteur hier en daar beschrijvingen van een beplanting of de manier waarop een weg van asfalt is voorzien die onmiddellijk de geur, de droogte en het geluid van Mali oproepen.
* Als ik Malinees schrijf dan is dat een grove benaming, Malinezen zijn etnisch diverse groepen.
Witte Mensen (2023) en Kapotspelen (2016) via Bol.com
Kijk de Videoclip
