Het Verzetsmuseum Amsterdam presenteert de gratis Podwalk Plantagebuurt 1940-1945. De gratis audiowandeling is ingesproken door oud-burgemeester Job Cohen. oost-online liep mee tijdens de presentatie.
Anne-Mariken Raukema
Hoewel het Verzetsmuseum in verband met een grote renovatie tot december is gesloten om een nieuwe vaste collectie in te richten, begint en eindigt de audiowandeling of ‘podwalk’ hier, aan de Plantage Kerklaan 61. Dat het museum dicht is, maakt natuurlijk voor een buitenactiviteit als deze niet uit. Iedereen kan op eigen gelegenheid en op het moment dat het hem of haar uitkomt de wandeling geheel of gedeeltelijk maken.
Start bij het Planciusgebouw
De Plantagebuurt en de voormalige Jodenhoek aan de overkant van de Amstel kent de meeste gedenktekens en monumenten die herinneren aan Joods Amsterdam, de Jodenvervolging en het verzet. De wandeling voert langs de belangrijkste plekken, te beginnen bij het gebouw Plancius waar het Verzetsmuseum is gevestigd. Het werd in 1875 gebouwd als zalencentrum en sociëteitsgebouw voor de Joodse zangvereniging Oefening Baart Kunst. De naam Plancius, de davidsster en de muziekinstrumenten in de gevel herinneren aan die tijd.
Omstreeks 1900 ging het bergafwaarts. In 1913 werd het pand verkocht aan Jacques Pimentel, de broer van Henriëtte Pimentel, de directrice van de crèche aan de Plantage Middenlaan. Hij liet het pand verbouwen en vestigde er een modern taxibedrijf in. Mede door de Eerste Wereldoorlog ging het bedrijf failliet en kwam zes jaar later in handen van de Amsterdamse Rijtuigen Maatschappij. Door gebrek aan benzine ging dit bedrijf tijdens de bezetting weer over op koetsen met paarden en diende het gebouw korte tijd als paardenstal. De begane grond bleef jarenlang garage tot in 1999 het Verzetsmuseum erin kwam. De bovenverdiepingen zijn nu appartementen, maar hadden daarvoor uiteenlopende functies. Zo was er een tijd een mimetheater in gevestigd.
Route met 23 audio-fragmenten en achtergrondinformatie
De wandeling voert natuurlijk langs Artis, het voormalige bevolkingsregister – nu restaurant De Plantage – dat op zaterdagavond 27 maart 1943 door het verzet werd overvallen met als doel de persoonsgegevens te vernietigen. Aan de Plantage Middenlaan staan we stil bij de Hollandsche Schouwburg, de Hervormde Kweekschool met crèche, de dansschool van Dop en Mona Helms, Studio Desmet en het Rika Hoppertheater, schuin daar tegenover. Bijzonder en vrij onbekend is het verhaal rond de Turkse rabbijn Liaho Frances en zijn vrouw. Zij woonden aan de Plantage Parklaan 2 op tweehoog. Een stukje terug, op nummer 9, was het huis van de Joodse gemeente, de thuishaven van sociëteit Beis Jisroeil. Hier was de Joodse Raad gevestigd en was distributiepunt voor jodensterren. Omdat deze in de Rivierenbuurt al snel op waren, schijnt de familie Frank ze hier in Oost opgehaald te hebben.
Vanaf de Piet Meerburgbrug – zijn geschiedenis wordt uitgebreid getoond in het Verzetsmuseum – is de plaats waar het Nederlands Israëlitisch Ziekenhuis aan de overkant van de Nieuwe Herengracht lag te zien. In 1978 werd het gesloopt en daar niet veel later een typisch ‘Jan Schaefer’- revolutiebouwcomplex neergezet. Gelukkig hebben ze het Rosenthal May Zusterhuis laten staan. In het Hortusplantsoen staat het Dovenmonument, ter herinnering aan alle omgekomen dove Joden. Op nummer 1 en 2 – nu Reinwardt academie – waren een Joodse school en een dovenschool gevestigd. De route loopt verder over de ‘schaduwkade’ (Nieuwe Keizersgracht). Het is altijd heel indrukwekkend te zien hoeveel Joden die aan de overkant woonden zijn weggevoerd. Natuurlijk wordt het Holocaust Namenmonument van Daniel Libeskind aangedaan, lopen we langs de Dokwerker, het Wertheimpark en gaan door de Henri Polaklaan met de Burcht van Berlage en het Portugees-Israëlitisch Ziekenhuis weer naar het beginpunt.
Met de Podwalk Plantagebuurt 1940-1945 wil het Verzetsmuseum zo veel mogelijk mensen kennis laten maken met de bijzondere en indrukwekkende geschiedenis van de buurt. Daarom is er ook een Engelstalige versie beschikbaar, voor toeristen. Voor wie de buurt en haar geschiedenis al redelijk goed kent, is er niet heel veel nieuws. Hoewel het verhaal van de Turkse joden en hun rol in de oorlog voor mij nieuw was, net als een paar bijzondere details die Job Cohen vertelt over de gebouwen en monumenten.
De podwalk bestaat uit 23 audio-fragmenten met achtergrondinformatie over de locaties. De routebeschrijving in de notities van de aflevering beschrijft in tekst hoe je naar de volgende locatie moet lopen. De podwalk is te beluisteren via Anchor, Spotify en andere populaire podcast-apps. Het is een mooie aanwinst voor een buurt met een bewogen en beladen geschiedenis. Interessant om zelf te lopen of vrienden van buiten Amsterdam mee naar toe te nemen of op te wijzen.
Check www.verzetsmuseum.org
