Eén van de grootste restauraties in de geschiedenis van Artis is afgerond. Het uit 1882 daterende Aquarium is volledig gerestaureerd en toekomstbestendig gemaakt. Na een intensieve periode van ruim vier jaar heeft de aannemer symbolisch de sleutel overgedragen aan Artis-directeur Rembrandt Sutorius. In de komende tijd wordt het aquarium ingericht, volgend voorjaar kun je het resultaat bekijken.
Het Aquarium is nu klaar voor de volgende fase: het terugbrengen van het aquatische leven en de opbouw van tentoonstellingsruimtes over het belang van water. De heropening van het Aquarium staat gepland voor de eerste helft van 2026.
Met respect voor het originele ontwerp van architect Gerlof Salm is het Aquarium de afgelopen jaren volledig gerestaureerd en tegelijkertijd aangepast aan de eisen van de 21ste eeuw. ‘Door de jaren heen zijn er renovaties uitgevoerd die het oorspronkelijke karakter deels teniet hebben gedaan, zowel architectonisch als praktisch qua toegankelijkheid en routering’, zegt de architect, ‘Dat hebben wij met respect voor het oorspronkelijke verbeterd met de hedendaagse mogelijkheden. Het interieur is transparanter en lichter geworden.’
Zelfhelend beton
De restauratie heeft Artis ook aangegrepen om het rijksmonument te verduurzamen. Het dak is voorzien van zonnepanelen, een deel van de aquariumbakken is gegoten in ‘zelfhelend beton’ en de historische kleuren en materialen zijn zoveel mogelijk teruggebracht. Ten slotte is achter de schermen een modern ‘life support system’ geïnstalleerd dat – samen met het historische Lloyd-filtersysteem – zorgt voor optimale leefomstandigheden voor vissen, koralen en ander onderwaterleven.
Een levend monument
Het Aquarium van Artis is het oudste nog werkende aquarium ter wereld. Het werd direct na opening in 1882 internationaal geprezen als wereldwonder. ‘Zoölogisch gezien was het in zijn tijd een wereldwonder. Het onderwaterleven was bij het overgrote deel van de bevolking totaal onbekend. Een zeepaardje, of zeekomkommer had niemand ooit gezien’ Het was een tijd zonder onderwaterfilms van Jacques Cousteau en National Geographic, waar wij nu al decennia mee vertrouwd zijn.
Anderhalve eeuw oud waterfiltersysteem
Onder het gebouw bevindt zich nog altijd het historische Lloyd-filtersysteem: een bijna anderhalf eeuwenoud waterfiltersysteem, dat destijds werd aangelegd voor het zuiveren van zeewater. Gerestaureerd en aangevuld met moderne techniek is dit systeem in Artis het laatste, nog werkende circulatiesysteem van dit type. Met een labyrint van buizen, kranen, filters en een eeuwenoude machinekamer brengt dit industriële erfgoed ruim één miljoen liter water in beweging en zorgt het voor een gezond leefklimaat in alle aquaria.
Verwondering omzetten tot actie
‘Met de restauratie van het Aquarium brengen we een geliefd monument terug tot leven’, zegt Rembrandt Sutorius. ‘Al sinds 1882 staan mensen hier oog in oog met het magische leven onder water – en dat gevoel van verwondering willen we blijven delen. Tegelijk zijn we trots dat we het gebouw zo hebben kunnen verduurzamen. Dat past bij onze ambitie om in 2030 klimaatpositief te zijn. In het vernieuwde Aquarium vertellen we straks het verhaal van water en alles wat daarvan afhankelijk is, van vissen tot mensen. Een verhaal dat raakt, en hopelijk ook aanzet tot actie.’
Op weg naar heropening in 2026
De komende maanden gaat Artis verder met de laatste fase van het project. Daarbij ligt de focus op het opnieuw inrichten van de onderwaterwerelden en het terugbrengen van het aquatische leven – van tropische vissen tot kwetsbare koraalsoorten. Ook wordt er gewerkt aan de totstandkoming van een museaal verhaal dat bezoekers inzicht geeft in het belang van schoon en levend water voor al het leven op aarde.
Als je in het voorjaar van 2026 het vernieuwde Aquarium betreedt, zal je worden meegenomen in een reis langs wereldzeeën, meren, rivieren en de zo geliefde Amsterdamse gracht. Elke ruimte vertelt een eigen verhaal over biodiversiteit, ecologie en de relatie tussen mens en water.
