Strandeiland van IJburg is een van de grootste toekomstige stadswijken van Amsterdam aan de IJburgbaai. Met een groot stadsstrand aan de stadskant (westzijde) en een ruige natuurrand aan de zuidzijde waar vroeger de Diem liep. Er komen 8000 woningen in een groenblauwe woonbuurt met gestapelde en laagbouwwoningen. Het eiland wordt in 15 jaar tijd voltooid. Een interview met Esther Reith, stedenbouwkundige en hoofdontwerper van het Strandeiland IJburg.
Bart Buwalda
Een stedenbouwkundig plan is de basis voor de opbouw en indeling. In dat plan staan principes die het geheel duurzamer maken. Zo is er aandacht voor mobiliteit, duurzame energie, natuurontwikkeling en ecologie, circulariteit, klimaatbestendigheid en schone lucht.
Ik denk in tekeningetjes
‘Ik wou eigenlijk industrieel ontwerper worden, maar ik werd godsamme afgewezen voor die opleiding. Teleurgesteld ben ik daarop overgestapt naar de academie voor verkeer en planologie in Tilburg. Ik werd verleid door de biertap daar midden in de hal van het schoolgebouw; Dat voelde voor mij als een sfeervol begin van m’n studenten leven. Na het afronden van die opleiding kreeg ik m’n eerste echte baan bij stadsdeel Osdorp.
Maar m’n passie voor ontwerpen liet zich niet negeren en zo ging ik naast m’n baan bij het stadsdeel zes jaar lang in de avonduren en vrijdag naar de Academie voor Bouwkunst. Inmiddels werkte ik al bij het ingenieursbureau van de NS, heb daar vijf jaar aan de stationspleinen en de Hoge Snelheids Lijn gewerkt.’
‘Uiteindelijk werd het toch weer Amsterdam, de stad in Nederland met een eigen en tevens het grootse stedenbouwkundig ontwerpbureau van het land. Ik werkte daar onder meer aan de stedenbouwkundige plannen voor het Stadionplein en Overhoeks, het voormalige Shellterrein, voordat ik gevraagd werd om als hoofdontwerper Strandeiland, de tweede fase van IJburg, te ontwerpen samen met een heel team van stedenbouwers, planologen, landschapsontwerpers. Ik zei dat ik er even over nadenken, maar van binnen wist ik al, dit wil ik doen!’
Hoe gaat dat in z’n werk een stadseiland bouwen?
‘Dat begint met de vraag voor wie gaan we bouwen. In dit geval vooral gezinnen maar ook seniorenwoningen. Het bestemmingsplan voor IJburg was inmiddels voor de tweede keer vastgesteld, de eerste versie bevatte onvoldoende natuurcompensatie, dus de contouren van het eiland lagen vast maar verder nog niks.’
Het is een pannenkoek
‘Het eiland is opgebouwd uit lagen zand uit het IJsselmeer. Stel het je voor als een stapel pannenkoeken waar steeds een extra ‘zand-pannenkoek’ op de stapel wordt gelegd’
‘Het strandeiland wordt een gezinseiland met veel ruimte en groen en altijd is het water dichtbij, hooguit een straatje verderop.’
Maar wordt het geen dooie boel daar aan het eind van tramlijn 26?
‘Nee hoor, er is voldoende ruimte gereserveerd voor culturele voorzieningen, horeca en winkels en er komt een zogenaamde ‘makers-kade’ voor kleine maak-bedrijven. Bovendien je ontmoet je buren en andere eilanders bij de vervoers-hub als je je elektrische (deel)auto, bakfiets of fiets komt halen of terugbrengen. En als je daar nog niet genoeg aan hebt, het heet niet voor niks Strandeiland. Aan de westkant is een lang strand waar je nu al kunt zwemmen en luieren en voor kinderen is er de kinderclub Vrijland. Maar eerlijk is eerlijk, het blijft in hoofdzaak een wooneiland.’
Duurzaamheid
De gemeente heeft duurzaamheid hoog in het vaandel. Wat betekent dat voor het Strandeiland?
‘Er wordt ‘natuur inclusief gebouwd. Dat betekent dat je tijdens de bouw, maar ook daarna maximaal rekening houdt met alles wat groeit en bloeit op het eiland zelf, maar ook in de omgeving. Een andere duurzaamheidsmaatregel is bouwen met hout. Zo worden de dragende constructies van de bebouwing zoveel mogelijk van hout gemaakt en uiteraard worden alle gebouwen heel goed geïsoleerd.’
‘Verwarming en koeling komen door middel van een warmte-koudeopslag diep uit de gronden en het IJmeer. Het regenwater wordt vastgehouden in zogenaamde wadi’s, ondiepe groene greppels in de wijk. Daarmee voorkom je dat in lange hete zomers de boel uitdroogt.’
Een domper, de sanitatie (lees sanitair)
‘Oorspronkelijk was het plan om alle huizen op Strandeiland te voorzien van een sanitatie systeem waarbij de stromen afvalwater gescheiden werden om er grondstoffen en warmte uit terug te winnen. Maar helaas durfde uitvoerder dat toch niet aan op deze schaal van 8000 woningen.’
Nieuwe projecten
‘Ondertussen ben ik na tien jaar Strandeiland wel weer toe aan wat anders want een eiland ontwerpen is helaas niet alleen maar lekker creatief bezig zijn. Het betekent bijvoorbeeld ook jaarlijks taaie begrotingsonderhandelingen voeren met het projectmanagement over het aantal uren dat ik nodig heb voor m’n team en vechten voor het behoud van de ruimtelijke kwaliteit van het geheel.’
‘Ik heb de voortgang van het project en de bewaking van rode draad die we hebben uitgezet overgedragen aan twee talentvolle vrouwen die al van meet af aan in het team zitten. Zelf blijf ik nog wel even op de achtergrond beschikbaar, maar ik ga me ook op nieuwe projecten richten zoals het Nationaal Slavernij Museum.’
