Veel inwoners van Oost hebben een telefoon met internet. In bijna elke huiskamer is een pc, laptop of tablet. De voordelen hiervan hebben ook nadelen. Afgelopen decennia raakten mensen op internet verslaafd aan gamen en gokken. Arjen* (52) uit de Watergraafsmeer heeft een seksverslaving die begon op pornosites.
Lewis Daniels
Een seksverslaving is moeilijk te ontlopen, vergelijkbaar met roken en drinken. In de huidige maatschappij is weliswaar minder ruimte voor de sigaret dan vroeger, overal zijn nog plekken waar wordt gerookt. Sportkantines, bedrijfsfeestjes of kroegen zonder alcohol bestaan vrijwel niet. Porno komt nog dichterbij. Het is letterlijk een druk op de knop en het aanbod barst uit zijn voegen.
Meestal lijkt een seksverslaving – net als drinken – in het begin een gewoonte, waardoor het lang kan duren voordat iemand beseft dat zijn gedrag dwangmatig is. Iemand zonder vaste partner signaleert dit vaak nog later. Niemand die zijn seksgedrag (regelmatig) reflecteert. Komt bij dat seks natuurlijk en gezond is, wat het moeilijk voorstelbaar maakt dat de behoefte daaraan een probleem kan zijn. Tegelijkertijd is seksualiteit voor veel mensen geen makkelijk bespreekbaar onderwerp. Zo is het lastig toetsen in je omgeving.
‘Een seksverslaving is niets anders dan een heel simpele, gewone verslaving
Zijn eigen verhaal vindt Arjen geen artikel waard. Hij wil praten om de schaamte en eenzaamheid waarin sommige seksverslaafden leven te doorbreken. ‘Een seksverslaving is niets anders dan een heel simpele, gewone verslaving. Dat zeg ik uit ervaring. Ik heb vijfentwintig jaar gerookt en ben nog steeds een probleemdrinker. Een alcoholist hijst drank, een roker inhaleer nicotine en een seksverslaafde wil zo vaak mogelijk een hoogtepunt’
‘In alle gevallen heb je shots nodig. Het een kan zelfs het ander vervangen. Als ik doorzak, zakt mijn libido enorm. De dag daarop blust porno met zelfseks de kater.’ Hij glimlacht mat. ‘Te fanatieke hardlopers hunkeren naar hetzelfde goedje als ik, maar ik denk dat ik daar op een comfortabelere manier aan kom. Hoewel… Als het na vijf keer op een dag nog niet genoeg is en je nog amper kunt maar toch doorgaat, voel je je best wanhopig.’
De verslavende stof die seks, eten, hardlopen en andere zware inspanningen geven is dopamine, een neurotransmitter die het ‘beloningssysteem’ in de hersenen voedt. Hoewel de oorzaak van seksverslaving bij mannen en vrouwen vrij gelijk opgaat – een laag zelfbeeld en het zoeken naar zelfbevestiging – is volgens schattingen slechts vijf procent van de seksverslaafden vrouw. De andere seksbeleving van mannen en vrouwen zou dit kunnen verklaren.
Veel mannen maken onderscheid tussen alleen seks of echte liefde. Bij de meeste vrouwen moet er liefde zijn om seks te kunnen hebben. Ze zien het als een bevestiging, voor mannen kan die zo ontstaan. Omdat veel mannen met alleen lust al genoegen nemen, bedienen porno en prostitutie vooral hen. Beide stimuleren een seksverslaving. Een aan seks verslaafde vrouw zoekt op een andere manier naar dopamine. Bijvoorbeeld door veel (seksuele) contacten aan te gaan. Dit geldt overigens niet voor de meeste prostituees, die hebben alleen door hun beroep wisselende contacten en zijn zelden seksverslaafd.
Een aan seks verslaafde vrouw zoekt op een andere manier naar dopamine
Sommige mensen zijn zo verslaafd aan seks dat ze video’s op hun werk bekijken, niet meer functioneren en sociale verplichtingen verwaarlozen. Als ze een relatie hebben, komt die om begrijpelijke redenen onder grote druk te staan. De verslaafde kan zijn behoeften niet delen, voorziet zichzelf hierin en verliest vaak zijn (seksuele) interesse in zijn partner. Tot nu toe heeft Arjens seksafhankelijkheid zijn agenda en sociale contacten niet verstoord. ‘Dat klinkt mooier dan het is, ik deel zelf mijn tijd in en heb geen relatie. Het komt voor dat ik een uur later van huis ga dan de bedoeling was of door porno een avond nergens aan toe kom. Afspraken met vrienden en familie kom ik gelukkig wel na.’
Arjens seksverslaving begon veertien jaar geleden. ‘Mijn ex-partner ging in het weekend veel naar de kroeg met mannelijke collega’s en als ik twee – misschien drie – keer per jaar een kop koffie met een ex-vriendin dronk, was het huis te klein. Dat vond ik onrechtvaardig. Ons kind was nog klein en ging vroeg naar bed. Als die sliep en zij uit was, vermaakte ik me met computerspelletjes om de eenzaamheid tegen te gaan. Wanneer ik voor het eerst met afgezakte broek naar een pornosite keek, weet ik niet meer. Ik herinner me wel dat ik een spel had verloren en de zelfseks met porno ontladend was.’ Naderhand voelde Arjen zich schuldig. Hij vond ook dat hij in zijn recht stond. ‘Zij in de kroeg met vrienden en collega’s, dan ik ook iets voor mezelf. Het was in elk geval goed voor mijn autonomie. Ik bleef mij wel heel eenzaam voelen.’
‘Ik bleef me wel heel eenzaam voelen’
Aan het seksleven tussen Arjen en zijn ex-partner verandert in eerste instantie niet veel. Beiden hadden al minder interesse voor elkaar. Het internet lijkt even een goede oplossing. ‘Eens per twee weken seks in plaats van een paar keer week was al geen probleem voor mij, dat ving ik bij mezelf op. Door de internetseks ging dat nog beter. Gek genoeg bleven we toch tot de laatste avond van onze relatie seksueel actief. Misschien tegen beter weten in.’ Op avonden dat hij alleen met slapend kind thuis is – zijn ex-vriendin gaat inmiddels ook op donderdag uit – blijft hij filmpjes kijken. ‘Voor mij was het een salomonsoordeel. Vreemdgaan wilde ik per se niet en ik zag de pornoactrices louter als modellen.’
Gaandeweg wordt seks voor Arjen een individuele aangelegenheid. ‘De seks in die filmpjes was voor mij een product. Zo wil je niet naar iemand kijken om wie je geeft. Die twee verschillende belevenissen kon ik steeds moeilijker combineren. Alleen vriendschap met een vrouw gaat prima, seks zonder intimiteit ook. Ik kan ze niet met elkaar verbinden. Dan weet ik mij geen raad en kom in de problemen. Eigenlijk kun je stellen dat een bedpartner, prostituee of pornoactrice mijn dealer is. Dat valt niet te rijmen met een liefdesrelatie.’
Arjen sluit niet uit dat zijn jeugd invloed heeft gehad op zijn seksverslaving. Op zijn zevende zag hij al naaktfoto’s van vrouwen. ‘Mijn moeder was adjunct-redacteur bij een uitgever en bracht elke week stapels tijdschriften mee. Destijds stonden blote meiden gewoon in de Nieuwe Revu. De Playboys die ik later van mijn vader kreeg waren spannend, zeker als ik de foto’s voor het eerst zag. Alsof het model op de cover je opwachtte. De meiden op de uitklapposter vond ik veel interessanter dan die in mijn klas, ze waren al ‘klaar’, zal ik maar zeggen’
‘De Amerikaanse editie Penthouse vond ik nog spannender, de foto’s waren explicieter. Beide bladen hadden glamour en stonden vol met mooie kleding, snelle auto’s en luxe goederen. De advertenties verbeeldden een wereld vol wintersport, zeilen, en exotische oorden. Deze combinatie was een bewuste strategie die heel succesvol was. Het stond voor avontuur, comfort, succes en erotiek. De jongensdroom. Kan zijn dat ik – ondanks het feministische tegengas van mijn moeder – onbewust leerde dat het normaal is jonge vrouwen in uitdagende poses te zien. Dat is het natuurlijk niet, al doen videoclips, bladen, internet en tv-zenders anders geloven.’ Arjen ziet weinig verschil tussen porno kijken en gebruikmaken van prostitutie. ‘De uitvoering verschilt, de reden en het gevoel zijn hetzelfde.’
Arjen ziet weinig verschil tussen porno kijken en gebruik maken van prostitutie
Tijdens zijn relatie(s) bezocht Arjen geen prostituees. ‘Dat ging me veel te ver en ik had die behoefte ook niet. De spaarzame keren dat ik daar als vrijgezel kwam waren ongelukkige experimenten waar ik weinig plezier aan beleefde.’ Als hij zich tien jaar geleden heel even herenigt met een oude liefde uit een ver verleden en dat – conform zijn verwachting – geen tweede toekomst heeft, besluit hij alleen te blijven. ‘Ik had toen nog niet zo’n helder beeld van de situatie als nu, wist alleen dat ik er goed aan deed niet opnieuw een relatie aan te gaan. Dat wilde ik na de breuk met mijn ex-vriendin al niet meer. Ik focuste me op ons kind.’
One-night-stands waren ook geen optie. ‘Daar heb ik me nooit goed bij gevoeld. Even de beste vrienden zijn en daarna een grauw, leeg gevoel. Uiteindelijk, na een hoge drempel en – hoe ambivalent ook – tegenzin, kwam ik uit op prostitutie. Anders dan vroeger vond ik het nu een leuk paardenmiddel. Het is, net als porno kijken, spannend in een fantasiewereld te zijn en geheimen te hebben die je met niemand deelt. In gedachten kun je seks hebben met wie je maar wilt, op het pc-scherm en voor het raam is het ook vrij kiezen en eindeloos variëren. Verder is het larie die niets te maken heeft met de realiteit. Ik ga ervan uit dat iedereen met gezond verstand dat beseft.’
Groot voordeel is de vrijblijvendheid. ‘Het product verschilt nogal, het contact is vergelijkbaar met het oppervlakkige praatje bij de bakker. Dat geeft een vrij gevoel. ’Er is ook een keerzijde. ‘Zolang prostitutie vrijwillig en gelijkwaardig is, heb ik er niets op tegen. Maar er zijn misstanden waar ik niet aan mee wil werken.’ Helemaal uitsluiten kan Arjen dat niet. ‘Helaas leven we in een wereld waarin het vrijwel onmogelijk is dat niemand lijdt. Wie wiet koopt, steunt indirect de zware criminaliteit. Gebruikers van cocaïne en heroïne houden – vast onbedoeld – het uitbuiten van arme boeren in stand. Mijn trui kan zijn gemaakt door iemand die onder erbarmelijke omstandigheden werkt. Sommige producenten gebruiken Noord-Koreaanse arbeidskrachten omdat die goedkoop zijn. Vraag niet ten koste van wat. Je kunt nooit alles weten en voorkomen, maar het illegale circuit in de seksbranche vermijden helpt ongetwijfeld. Respect hebben en interesse tonen in het welzijn van iemand (lees: sekswerker) ook.’
Schattingen over gedwongen prostitutie lopen sterk uiteen, deels door de interpretatie daarvan. ‘De media en de maatschappij schetsen een beeld van prostitutie dat niet altijd klopt. Niet elke klant is een vieze, oude man die elke vrouw als lustobject ziet en niet elke prostituee is zielig, onderdrukt, pervers en verloren. Aanbieder en klant kunnen iedereen zijn en het komt overal voor. Sommige entertainment documentaires wekken de indruk dat elke sekswerker dolgelukkig is. Onzin natuurlijk. Net zo min staan alle vrouwen gedwongen achter het raam. Daar wil ik niets mee bagatelliseren, ieder geval van gedwongen sekswerk is een te veel.’
De media en de maatschappij schetsen een beeld van prostitutie dat niet altijd klopt
Veel klanten zijn getrouwd, (ex) prostituees daarentegen zijn meestal vrijgezel. ‘Vaak zijn ze, net als ik, het ontwend om seks met een liefdespartner te hebben. We zijn geconditioneerd, weten niet beter. Dat leer je niet zomaar af.’ De (ex) prostituees met wie Arjen bevriend is, heeft hij niet op hun werk leren kennen. ‘Dan waren we nooit met elkaar omgegaan. De vrouwen die ik wel op hun werk ontmoet, zie ik daarbuiten nooit. Dat is een soort protocol.’
De vriendinnen die betrokken zijn of waren bij prostitutie hebben allemaal een verhaal. Hun invloed op zijn beeld van sekswerkers is groot. ‘Lang geleden woonde een van hen tijdelijk bij me in. We waren echte vrienden, hadden alleen platonisch contact. Ik was begin twintig en zij in de veertig. Ze zorgde als een soort tante voor me, maakte schoon, draaide de was, deed boodschappen en stond erop die te betalen omdat ik geen huur vroeg. Als ze goed had verdiend, pakte ze flink uit. We maakten lange wandelingen met onze honden, rookten joints, keken films en luisterden muziek. Ze kon het goed vinden met mijn moeder, die van de hoed en de rand wist, vaak op de koffie kwam en zich erover verwonderde iemand die zo ver van haar af stond zo aardig te vinden’
‘Tot middernacht leken we een soort familie. Daarna ging ze deur uit en kwam in alle vroegte terug. De manier waarop ze over haar werk en drugs sprak was heel luchtig, maar een opmerking zal ik nooit vergeten: Mijn klanten en ik zijn tot elkaar veroordeeld. Ze hebben seks nodig en ik drugs. Dat lijkt een ongelukkig huwelijk, dus kun je maar beter het beste ervan maken. Na een lange ziekenhuisopname vanwege een abces, ging ze terug naar haar geboortedorp. Ik heb nog bij haar gelogeerd, werd heel gastvrij ontvangen door haar familie. Ze had een baan en spoot geen drugs meer. Voor haar was niet heroïne of prostitutie, maar de grote stad het gevaar.’
Arjen had geen moeite zijn verslaving te erkennen. ‘Het was eerder een opluchting. Porno en prostitutie waren al lange tijd een stomvervelende, zeurende sleur. Ik hoopte steeds op een herhaling van die enkele leuke keer. Dat doen drugsverslaafden ook. Soms lukt dat, de meeste keren gaan gewoon voorbij.’ Na drank-, cannabis- en nicotineverslavingen zit het afhankelijkheidsgevoel van seks hem het meest dwars. ‘Ik heb een autoriteitsprobleem. Toen ik nog rookte, haatte ik het dat niet ik, maar de sigaret bepaalde wanneer ik rookte.’ Hij denkt niet aan helemaal stoppen met seks. ‘Het is een gezonde, eerste levensbehoefte en een uitstekende remedie tegen verveling. Nu ik weet wat mijn probleem is, kan ik daar iets aan doen. Een auto met verstopte carburateur gaat niet beter lopen zolang je die niet reinigt. Als je te dik bent, zijn er mogelijkheden af te vallen. Ik volg een ander dieet.’ Over het resultaat daarvan is hij redelijk tevreden. ‘Sinds ik minder porno kijk en langs rode lichtjes loop, heb ik meer zelf de regie en niet mijn lichaam dat zanikt om een paar seconden geluk. Soms loop ik expres langs de ramen met de opdracht nergens naar binnen te gaan. Tot nu toe lukt dat, waardoor ik me sterker voel. Dan ga ik wel in sneltreinvaart voorbij. Ik ben daar niet om mensen te hinderen die hun werk doen.’
‘Soms loop ik expres langs de ramen met de opdracht nergens naar binnen te gaan’
Zoektochten op internet naar onlinehulp vielen Arjen tegen. ‘Een streng christelijke site kwam met ongegronde bangmakerij waar de hulpbehoevende niet mee geholpen is, die zoekt begrip en geruststelling. Door een seksverslaving verlang je niet per definitie naar steeds hardere porno. Ik hield op mijn achttiende niet van anale seks en nog steeds niet. Ik vind het vreselijk een vrouw tijdens de seks in haar gezicht te slaan of haar keel dicht te knijpen. Een seksverslaving maakt iemand geen verkrachter, het heeft weinig raakvlakken. Een verkrachting heeft meer met agressie dan met seksualiteit te maken. Voor het slachtoffer is het uiteraard wel een heel nare, traumatische seksuele ervaring.’
Een commerciële hulpverleningsorganisatie kwam op Arjen weinig betrouwbaar over. ‘Zij adviseren seksverslaafden een vriendin te zoeken. Flauwekul. Geen vrouw wordt gelukkig van een vent die haar bespringt voor zijn shot dopamine.’ Op zijn computer zoekt hij de organisatie op. Hij wijst naar het scherm en schiet in de lach. ‘Ze geven ook versiercursussen. Dit geloof je toch niet?’
Andere sites van hulpverleners komen wel solide over, meestal bieden zij therapieën aan waarbij de cliënt en hulpverlener elkaar ontmoeten. ‘Zelf heb ik daar nog geen gebruik van gemaakt, maar wie professionele hulp zoekt, zou ik dit aanraden. Zo weet je beter met wie je te maken hebt. Probeer altijd te achterhalen hoe anderen de hulp van een instelling of therapeut ervaren. Kijk of die bij een branchevereniging is aangesloten. Pas op voor bijvoorbeeld sektes die via achterdeurtjes of dekmantels nieuwe zieltjes proberen te winnen. Als je geen idee hebt waar je hulp moet zoeken, kun je naar de huisarts gaan. Blijf er niet alleen mee zitten, zoek iemand die je vertrouwt.’
Arjen accepteert dat hij door zijn verslaving geen relatie heeft. ‘Voor alles in het leven betaal je een prijs. Zinloos daar tegenin te gaan. Het is algemeen bekend dat relaties en verslavingen slecht samengaan. Wat ik al zei, een seksverslaving is niets dan een simpele, gewone verslaving. Eén die al lang in verborgenheid bestaat en steeds vaker zichtbaar wordt.’
* Echte naam van Arjen is bij de redactie bekend.
