De eerdere vertoningen van de documentaire over de conflicteuze ontwikkeling van de plek op het schiereiland Sporenburg waar nu De Steltloper staat, trok volle zalen en leidde tot verhitte discussies. Voor het Borneo Architectuur Centrum reden om in maart en april weer een aantal vertoningen in te plannen.
Eelco Hiemstra
Het verhaal begint in 1994 als het stedenbouwkundig plan voor het Borneo Eiland en Sporenburg wordt gepresenteerd. In dit plan van Adriaan Geuze komen de twee schiereilanden vol te staan met laagbouwwoningen in combinatie met drie grote woongebouwen met in totaal 600 appartementen, die ‘als meteorieten’ inslaan in de homogene laagbouw. Twee van deze meteorieten, De Walvis en Pacman, worden daadwerkelijk gerealiseerd, over de derde wordt tot in 2014 gesteggeld.
De Stoel
Het eerste ontwerp voor de derde meteoriet aan de Ertskade heet De Stoel en bestaat uit een woonblok met 97 koopwoningen in het middensegment. Op uitnodiging van Ontwikkelingsmaatschappij New Deal ontwerpt architect Steven Holl zijn ‘verticale stad’ met veel interactie tussen de bewoners, ruimte voor een restaurant, een fitnessruimte en een zwembad.
Fountainhead
De Stoel heeft alleen op papier bestaan. Het plan van Holl blijft enige jaren in de la en wanneer de verkoop in 1998 op Borneo en Sporenburg gunstig blijkt, bedenkt New Deal dat het misschien allemaal wel wat luxer kan. Architect Kees Christiaanse wordt aan het project toegevoegd en ontwerpt, uiteindelijk zonder Holl maar met Irma van Oort, het on-Nederlands chique appartementencomplex Fountainhead, dat de concurrentie aan moest gaan met de Grachtengordel. In 2001 blaast New Deal het project echter af: de aanslagen op de Twin Towers zorgen voor wereldwijde onzekerheid en de ontwikkelaar is niet gerust over de lange bouwtijd van het project.
Fountainhead II
Als New Deal twee jaar later als ontwikkelaar is vervangen door Fountainhead Enterprise pakt Irma van Oort het project weer op. Het chique gebouw van glas en staal maakt plaats voor een betonnen toren met 238 appartementen. Eind 2006 wordt de bouwvergunning voor Fountainhead II afgegeven maar het gebouw komt er niet.
Inmiddels is de buurt namelijk bewoond en de bewoners vinden dat het grasveldje bewaard moet blijven. Het enige groen in de buurt heeft zich ontwikkeld tot een sociale ontmoetingsplek waar kinderen spelen en honden worden uitgelaten. Bovendien vreest de buurt dat de verkeersdruk in de buurt te groot wordt omdat het aantal woningen aanmerkelijk groter is dan in het oorspronkelijke plan. De bewoners van de buurt waarin veel architecten en advocaten wonen, richten ‘Stop Fountainhead’ op en stappen met hun bezwaren naar de Raad van State. Hoewel de Raad van State in 2010 de bezwaren van de bewoners definitief afwijst en daarmee alle juridische belemmeringen van tafel zijn, komt het gebouw er niet. Fountainhead Enterprise durft vanwege de crisis de bouw niet meer aan.
De Steltloper
Weer volgen er jaren van stilte tot Stadsdeel Oost in januari 2014 besluit drie marktpartijen uit te nodigen voor een competitie (tender) voor een nieuw ontwerp waarin de buurtbewoners een stem van 50 procent krijgen. Het te bebouwen perceel is kleiner dan in het oorspronkelijke plan en de appartementen moeten huurwoningen voor het middensegment worden. In oktober 2014 worden de drie plannen gepresenteerd tijdens een emotionele bewonersavond waarin architect Van Oort en stedenbouwkundige Geuze uiting geven aan hun onvrede over de gevolgde procedure. Wonam wint uiteindelijk de tender met het gebouw De Steltloper, een ranke woontoren die aan de rand in het water staat en boven land wordt opgetild door slanke kolommen van 12 meter hoogte. Hierdoor blijft het zicht langs de kade behouden en, voor de omwonenden misschien het allerbelangrijkste, het grasveldje blijft behouden. In 2016 is de bouw begonnen en eind 2018 hebben de eerste bewoners hun appartement in De Steltloper betrokken.
Het verhaal achter de schermen
De documentaire van Edwin Trommelen en Paul Enkelaar vertelt het verhaal van beleidsmakers, bouwers, buurtbewoners en botsende belangen en geeft aan de hand van een jarenlang proces een uniek kijkje in de Nederlandse bouwwereld van de afgelopen vijfentwintig jaar.’ De documentaire toont het verhaal achter de schermen, een verhaal van woede en euforie, van groots denken en pragmatisme, van bevlogenheid en frustratie.
De documentaire is te zien op woensdag 23 maart, donderdag 7 en woensdag 20 april in het Borneo Architectuur Centrum aan het R.J.H. Fortuynplein 4 op het Borneo-eiland. De film start om 20.30 uur, de zaal is open vanaf 20.00 uur. De film duurt 80 minuten, is Nederlands gesproken en Engels ondertiteld. Reserveren met vermelding van datum en aantal personen via [email protected]. Toegang 5 euro
