Met de ambitie van Amsterdam om te groeien naar een stad van een miljoen inwoners, komen de rafelranden van de stad in de knel. Een van de laatste voorbeelden is te vinden in de zuidwesthoek van het Zeeburgereiland. Deze rafelrand zal echter ook binnen een jaar verdwenen zijn.
Herman ter Balkt | Foto Björn Martens
Ingeklemd tussen de Zuider IJdijk en de Zuiderzeeweg ligt nog een wonderlijke lappendeken van creatieve vrijplaatsen zoals One Peaceful World en Fort Knox. Een idyllisch paradijsje dat binnenkort met de grond gelijk zal zijn gemaakt. Ook de roemruchte rock-’n-roll club Cruise Inn zal hier na veertig jaar moeten verdwijnen.
Inmiddels zijn heel veel rafelranden verdwenen. Na de verplaatsing van de havenactiviteiten naar het westen, werd eigenlijk het hele Oostelijk Havengebied – met name het Java- en het KNSM-eiland – één grote rafelrand. Met de bouw van woningen, maakte de romantiek van verwilderd groen geleidelijk plaats voor aangeharkte parken. Zo ging ook iets van de ziel van het vrije, avontuurlijke Amsterdam verloren.
Baggerbeest
Ik praat met Jana Bickert – geboren in Düsseldorf – die hier al een paar jaar met veel enthousiasme woont. Zij spant zich met vele anderen in voor het behoud van deze culturele gemeenschap. ‘Eigenlijk telt de Rafelrand zelfs zes zelfstandige gemeenschappen, die wel nauw met elkaar in contact staan en samen één gemeenschap vormen. Als er geen oplossing komt, gaan binnen een jaar alle verhalen en creativiteit verloren van generaties die deze plek hun thuis hebben genoemd.’
Jana vervolgt: ‘We begrijpen dat de stad zich verder moet ontwikkelen, maar willen wel heel graag betrokken blijven bij de ontwikkeling van deze buurt, in plaats van gewoon aan de kant geduwd te worden. We willen als gemeenschap, zo mogelijk, bij elkaar blijven.’
Ze vertelt over het Baggerbeest, een in de zomer van dit jaar geopende, officiële broedplaats voor kunstenaars op het Zeeburgereiland. Deze steriel ogende broedplaats met 72 ateliers mist echter alle sfeer van de culturele vrijplaats zoals de Rafelrand die wel biedt. Het Baggerbeest is bovendien tijdelijk. Het is de bedoeling dat deze over tien jaar weer verdwijnt.
Rijke historie
Al ruim een halve eeuw geleden ontstond op de Rafelrand geleidelijk de kunstenaarskolonie One Peaceful World. Een van de meest opzienbarende kunstenaars was Theo Niermeijer die van schroot enorme sculpturen maakte. Zo ontstond de beeldentuin van De IJzeren Dichter. Geleidelijk aan breidde One Peaceful World uit met andere creatieve geesten die een plek om te werken en te wonen vonden in kleurige woonwagens.
Daarnaast is kunstenaarsbroedplaats Fort Knox ontstaan. Een blikvanger is een grote leeuwenkop bij de ingang, gemaakt van gerecycled hout. De zelfgebouwde ateliers hier worden gehuurd door creatieve zelfstandigen en ambachtslieden. Een paradijsje met hardwerkende, gemotiveerde kunstenaars en andere creatievelingen. Ze noemen zichzelf ‘een professioneel zooitje (on)geregeld, en dus een unieke plek in Amsterdam.’
Eind 2024 zal deze hele hoek kaal geslagen zijn, inclusief alle bebouwing, bomen en struiken, waarna het gebied wordt opgehoogd. Het zal dan vijf jaar nodig hebben om in te klinken. Vanaf pakweg 2030 zal het gebied dan opnieuw ingericht kunnen worden.
De gemeenschap van de Rafelrand is inmiddels in gesprek met de gemeente om te zien wat er in de toekomst op deze plek mogelijk is om in de Baaibuurt West toch weer ruimte te creëren als culturele vrijplaats.
Safari naar de Rafelrand
Voor het zover is, zullen hier de komende tijd nog diverse evenementen plaatsvinden. Onlangs werd er bijvoorbeeld een succesvolle Safari naar de Rafelrand georganiseerd.
AT5 wijdde in het verleden al een aantal uitzendingen aan deze Rafelrand, zoals in 2020 in het programma De Straten op de Zuider IJdijk: ‘Waar ik nu sta, komt een flat’. Binnenkort zal er ongetwijfeld meer aandacht komen bij AT5 en Het Parool.
Meer informatie onseilandleven.nl/zeeburgereiland
