Mensen die zich met hart en ziel inzetten voor hun straat of hun buurt, vaak anoniem. Daar gaat het Serge Verheugen om als hij in opdracht van Prorail een kunstwerk maakt op het Muiderpoortstation. Hij geeft ze een gezicht en een naam in de vorm van een twintigtal grote portretten: Buurtberoemd. Ze hangen er nu ruim een jaar.
Tekst en fotografie | Anita Boelsums en Frank Schoevaart | Dwars
‘Aanvankelijk wilde ik iets met straatnamen doen,’ vertelt Verheugen, ‘mensen hebben vaak geen idee wie de personen zijn waarnaar hun straat is vernoemd. Maar die vertellen, hoe belangrijk ze ook zijn of waren, weinig over de bewoners van nú. Ik wilde laten zien welke mensen vandaag de straat maken. Wie zorgen nu voor de cohesie, wie zijn degenen die zich sociaal inzetten en naar wie nooit een straat vernoemd zal worden?’
Hoe heb je die mensen gevonden?
‘Ik ben gewoon de wijk ingegaan. Ik woon al 35 jaar in Oost, maar mijn atelier is in West, wat met zich meebracht dat ik niet zo betrokken was bij mijn buurt. Toen ik met Buurtberoemd aan de slag ging, ben ik goed gaan rondkijken en praten; ik ontdekte dat er ontzettend veel mensen bezig zijn met hún wijk, mensen met een echt wijkgevoel. Ik had dat zelf eigenlijk nog nooit zo gehad maar ik merkte dat als je daar in meegaat, in dat gevoel, dat je dan een energie ervaart die ik fantastisch vind! En die heb ik gebruikt.’
De portretten zijn bevestigd op een gebouwtje midden op het perron bij spoor 3 en 4. Verheugen gebruikte de dichtgeplakte kozijnen als raamwerk en bracht kleurvlakken aan waardoor een speels mozaïek ontstaat. In de bovenlichten staan simpele gegevens over de buurtbewoners en daaronder een treffend citaat. Onder de grote portretten staan hun handen afgedrukt, op ware grootte, om de menselijke maat niet uit het oog te verliezen en vooral als symbool voor het werk dat de bewoners verzetten.
Kun je een paar voorbeelden noemen?
‘Neem nou Mercedes, zij is samenlevingstherapeut en organiseert Keti Koti tafels waaraan gesprekken plaatsvinden tussen mensen uit heel verschillende culturen. Keti Koti betekent ‘ketenen gebroken’, het gaat dus veelal over het slavernijverleden en de betekenis daarvan voor de samenleving. Haar quote is ‘Aan tafel maakt onbegrip en polarisatie plaats voor empathie en compassie’. Een geweldige zin, als je die goed tot je door laat dringen. Zij is al jaren bezig met die gesprekken, ook internationaal. Ik vind het zo hartverwarmend. Als je ziet hoe momenteel de boel is ontploft, snap je ook het belang ervan!’ Hij loopt van spoor 4 naar een portret aan de andere kant, bij spoor 3. ‘Of neem Mustapha met zijn motto: ‘Schaken, sport en kunst ontwikkelen je geestelijk, sociaal en maatschappelijk.’ Hij is vader van een autistische zoon en begon met hem te schaken. Die jongen ontwikkelde zich daardoor goed en vertelde het aan zijn vriendjes. Die wilden ook leren schaken en van het een kwam het ander. Inmiddels geeft Mustapha op zo’n 40 scholen schaakles; hij heeft er een hele organisatie voor opgezet. Fantastisch toch!’
Heeft het maken van dit kunstwerk je kijk op de wijk veranderd?
‘Ja enorm. De reden om dit kunstwerk te maken is om dat wat al die mensen doen te delen met jullie, met het publiek. Tegelijkertijd is die kennis natuurlijk ook bij mij terecht gekomen en daardoor is mijn kijk enorm veranderd. Alles wat deze mensen hier laten zien en aan de stad geven, geven ze ook aan mij. En daardoor is de stad voor mij heel anders geworden. Sterker nog, ik zit drie dagen per week in de Batjanzaal. Ook voor mijn dochter van 6 is dat een begrip geworden, ze schaakt daar en doet mee aan allerlei activiteiten die georganiseerd worden. En dat is eigenlijk de boodschap: je hebt vaak maar een kleine handreiking nodig om inclusief te zijn en je ergens bij aan te sluiten. Heel belangrijk in deze tijd.’
Hoe waren de reacties?
‘Het onthullen van het kunstwerk was een emotioneel moment; ik had alle gezichten afgeplakt en iedereen haalde zijn eigen gezicht tevoorschijn. Dat was ontroerend… En verder krijg ik veel positieve reacties. Iemand zei tegen mij: het klópt zo helemaal. Ik denk dat dat te maken heeft met de combinatie van vorm en inhoud. Die is hier kennelijk goed gelukt. Ik sta er soms zelf ook van te kijken hoe dat gebeurt.’ Hij grijnst: ‘Het klinkt misschien raar, maar vaak bedank ik heel veel mensen die aan een kunstwerk hebben bijgedragen, bijvoorbeeld bij een opening – zeker met zo’n project als dit. Ik dacht op een gegeven moment: misschien moet ik mezelf ook maar eens bedanken. Wat ik bedoel is dat ik dankbaar ben dat er in mijn hoofd of hart iets gebeurt waardoor er zoiets uitkomt.’
Langs het stuk spoor in Oost staat meer werk van Verheugen: Buurtberoemd op het Muiderpoortstation dus, bij spoor 3 en 4, maar ook het Multikruljuweel bij spoor 8/9 – dat gaat over multiculturaliteit en integratie en toont portretten met de haardracht van voorbijgangers. Op de spoorbrug over de Wibautstraat staat Doe iets en dan zijn er de zwart-witte muurschilderingen op het Amstelstation. Zelf woont hij in de Vrolikstraat waar hij precies op het spoor kan kijken. Opnieuw de grijns: ‘Ik beschouw dit als mijn stukje spoor. Een beetje megalomane gedachte, maar laat mij die gedachte voor dat stukje spoor nou maar houden.’
Dwars door de Buurt, Geluiden uit Oost en oost-online maken samen een serie buurtportretten: interviews die in deze krant worden afgedrukt en podcasts die je online kunt beluisteren. Het zijn portretten van mensen die op de een of andere manier belangrijk zijn voor de buurt, die samen het ‘cement van een sterke buurt vormen’ zoals kunstenaar Serge Verheugen dat omschrijft. Hij bracht ons – Lucy Buddelmeijer en Anita Boelsums – op het idee met zijn kunstwerk ‘Buurtberoemd’ op het Muiderpoortstation. Daarom is hij als eerste aan de beurt. De podcast is gemaakt door Lucy Buddelmeijer en te beluisteren op www.geluidenuitoost.nl. Op oost-online.nl kun je alle actuele nieuwsberichten en buurtgebeurtenissen vinden.
