Home Dwars nieuws Dagbesteding: hoe ingewikkeld kan het zijn

Dagbesteding: hoe ingewikkeld kan het zijn

0

De woensdagochtenden begeleidt Piet zijn vrouw naar de dagbesteding ‘Vergeet me niet’. Ze zijn wat aan de late kant. Op het programma staat het ‘Danspaleis’ en als  muziek klinkt een wals. Onder het dansen brengt Piet zijn echtgenote naar de stoel in de kring, waar zij zich direct op haar gemak voelt en mee beweegt met de muziek.

Zonder drama vertrekt hij weer en blijft zij in deskundige handen achter. Het is een goed huwelijk, maar haar geheugenverlies maakt dat zij steeds afhankelijker van hem wordt als mantelzorger. Nu heeft Piet even zijn handen vrij. Na de lunch om twee uur haalt hij haar weer op.

Annette Wiese en Els Nicolaas (bestuursleden OAR)

‘Wat ga ik doen na mijn pensioen en welke nieuwe impuls geef ik aan mijn leven om mij nuttig te blijven voelen?’ Een zinvolle dagbesteding is een mogelijk alternatief.

Onder dagbesteding verstaan wij als Ouderen Advies Raad (OAR) een zinvolle besteding van de dag voor ouderen in groepsverband. Het aantal uren, dagdeel of een hele dag kan verschillen. Het biedt plezier, een dagritme en het ontlast de mantelzorger.

Door de deur uit te gaan, andere mensen te ontmoeten en nieuwe kennis op te doen wordt in een sociale behoefte voorzien. Met gezond en actief oud worden, verbetert de kwaliteit van leven en maakt het de kans op eenzaamheid kleiner.

Hoe is dagbesteding georganiseerd in Amsterdam?

Denk hierbij aan een piramidevormige constructie met een:

  • brede basis zonder indicatie
  • WMO-dagbesteding als tussenlaag
  • WLZ-dagbesteding als de top van de piramide

Dit ingewikkelde systeem is het gevolg van een politiek besluit in 2014 om het zorgstelsel ingrijpend te wijzigen en een aantal taken van het Rijk naar de Gemeente over te hevelen.
Bij deze decentralisatie kwam de bekostiging voor rekening van de gemeente of bij de zorgverzekeraar terecht. De financiering vanuit de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) is gestopt. De taken zijn nu in vier verschillende wetten onder gebracht: de WLZ (Wet Langdurige Zorg), de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning), de Zvw (Zorgverzekeringswet) en de Jeugdwet. De overheveling naar de gemeente is met een bezuiniging gepaard gegaan, waarvan de negatieve gevolgen nog steeds doorwerken.

Voor de toegang naar dagbestedingen, die onder de WMO en WLZ vallen, is een indicatie nodig. Hiervoor zijn criteria opgesteld, die sterk samenhangen met zelfredzaamheid, gezondheid, fysieke beperkingen, gedrag en problemen met horen en zien.

Dagbesteding zonder indicatie

Het fundament van de piramide bestaat uit activiteiten, waarvoor geen indicatie nodig is: in buurtcentra, in ontmoetingsruimtes in de wijk etc. Een vrije inloop voor buurtbewoners behoort tot de mogelijkheden. Soms wordt een kleine bijdrage gevraagd: een onkostenvergoeding of inschrijfgeld voor een cursus. Vrijwilligers spelen bij deze vorm van dagbesteding de hoofdrol. Bij het stadsdeel kan een subsidie worden aangevraagd, die betaald wordt uit de pot ‘sociale basis’.

Dagbesteding met een WMO-indicatie

Aan ‘Amsterdammers, die niet zelfstandig kunnen deelnemen aan de maatschappij’ geeft de gemeente een indicatie voor dagbesteding af. Het gaat om mensen die niet gemakkelijk aan groepsactiviteiten in de buurt kunnen meedoen. Ze zijn op hulp aangewezen, omdat ze vergeetachtig worden of wat beperkt zijn door ziekte etc. Wel zijn ze zelfredzaam genoeg om zonder hulp naar het toilet te gaan.

Voor het vervoer naar de dagbesteding geldt dat mensen zelf of met hulp van hun omgeving (familie, vrienden of buren) naar de dagbesteding komen. Als dat niet mogelijk is dan zorgt de aanbieder voor vervoer. Daarvoor is geen aparte vergunning of vergoeding nodig. Het AOV (Aangepast Openbaar Vervoer) is hier formeel niet voor bedoeld.

Diverse organisaties, die dagbesteding aanbieden kunnen op de aanbesteding van de gemeente inschrijven. Om de vijf jaar wordt beslist welke organisaties mogen meedoen. In jargon heet dat aan welke partijen de uitvoering wordt ‘gegund’.

In januari 2023 is de nieuwe lijst voor de komende tijd vastgesteld. Tegelijkertijd heeft de gemeente Amsterdam besloten om de regie voor de toewijzing bij de buurtteams te leggen. De hoofdrolspelers bij de WMO-laag zijn dan: de gemeente voor het afgeven van de indicaties, de zorg en welzijnsorganisaties als uitvoerders en de buurtteams.

Dagbesteding met een WLZ-indicatie

De top van de piramide bestaat uit de WLZ, waarbij het CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg) de toegang bepaalt. Om voor een WLZ-indicatie in aanmerking te komen gelden de afhankelijkheid van 24 uur zorg in de nabijheid of een permanent toezicht als belangrijkste    voorwaarden.

Voor de aanvraag van langdurige zorg is het CIZ het centraal loket. De formulieren zijn digitaal beschikbaar en via de computer  uit te printen of worden opgestuurd. Het CIZ stelt de indicatie vast en daaronder valt ook de toewijzing voor een passende dagbesteding onder deskundige begeleiding in groepsverband. Voor de inschatting van de zelfredzaamheid kan een cliëntondersteuner op huisbezoek komen. Het vervoer is de verantwoording van de organisatie.

De hoofdrolspelers zijn: het CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg), de zorgverzekeraar en zorgaanbieders: Cordaan, Amsta, Stichting Philadelphia, ZGAO etc. Een eigen bijdrage wordt gevraagd en is afhankelijk van het inkomen.
Online aanvragen via www.ciz.nl of telefonisch op 088 789 1000.

De buurtteams

De regie ligt nog maar kort bij de buurtteams en daarom zijn de gevolgen op de werkdruk, de overdracht van cliënten en de afstemming met ander betrokken partijen nog niet duidelijk. Het buurtteam is zelf geen aanbieder van dagbesteding, maar krijgt een toewijzende,  coördinerende en administratieve taak. Hoe gaan begeleiders, die al een vertrouwensrelatie met hun cliënten hebben opgebouwd met de buurtteams samenwerken vanuit deze nieuwe rolverdeling?

Het belang van een sociale kaart

Voor de toewijzing van een passende dagbesteding is een goede kennis van de sociale kaart een voorwaarde. Dat kan op twee manieren: op papier voor Amsterdammers, die geen toegang tot de computer hebben of digitaal.

Dynamo heeft als welzijnsorganisatie voor stadsdeel Watergraafsmeer een plattegrond van de sociale kaart gemaakt. Met cijfers is aangegeven op welke plek in de buurt wat te doen is en in de legenda ernaast staat de uitleg. De website is te vinden op www.jekuntmeer.nl.

Aanbestedingen en de gevolgen

Iedere gemeente is wettelijk verplicht om elke 5 jaar nieuwe contracten voor de WMO-voorzieningen af te sluiten. Zo krijgen nieuwe partijen kans op een contract en staat het stelsel open voor vernieuwing.

Door de vele partijen die meedingen dreigt versnippering en gaat er veel tijd en geld verloren aan papierwerk. Het leidt tot chaos bij de nieuwe verdeling. Parool kopt dat voor ruim 800 kwetsbare Amsterdammers een nieuwe dagbesteding moet worden gevonden door de keuze van de gemeente voor een andere aanbieder. Cliënten missen daardoor voor langere tijd en voor altijd hun uitstapje en blijven thuis op de bank zitten.

Reageren

Annette Wiese [email protected] | Els Nicolas [email protected] | Tunny Jongejan [email protected] | Frank Stork 020 665 1063