De parken, plantsoenen en postzegelparkjes van Oost

Juist in een stad die steeds verder verdicht, waar woontorens verrijzen en groen steeds meer bedreigd wordt, spelen parken een wezenlijke rol. Ze zijn belangrijk om te ontspannen en recreëren. Dit is de eerste aflevering in een serie over de parken in Oost.

Parken in Oost deel 1 | Anne-Mariken Raukema

Bomen zuiveren de lucht, zorgen voor verkoeling en waterberging. De Amsterdamse parken maken deel uit van de Hoofdgroenstructuur, maar deze aanduiding biedt geen bescherming. Wetenschappelijk is bewezen dat een groene omgeving stress vermindert en ADHD bij kinderen vermindert. Groen is van ook wezenlijk belang voor de biodiversiteit. Onderzoek van planologen van de Universiteit van Amsterdam wees uit dat tussen 2003 en 2016 maar liefst elf procent van het groen binnen de ring is verdwenen. Dat is maar liefst drie vierkante kilometer, ofwel bijna zeshonderd voetbalvelden!

Beheer
Een terugkerend probleem bij parken in Amsterdam is het onderhoud van het openbare groen. Waar tot de opheffing van de stadsdelen de taakverdeling duidelijk was – elk stadsdeel had zijn eigen mensen voor het beheer – is dat nu veel minder helder. Het college van burgemeesters en wethouder neemt besluiten, de uitvoering ligt bij de stadsdelen. Ook stadsdeel Oost heeft weinig zeggenschap en geen eigen budget meer.

Lid van het dagelijks bestuur van stadsdeel Oost Ivar Manuel (D66) is wel blij met goed en regelmatig overleg, maar betreurt het dat ‘zijn’ twee deskundige groenbeheerders – Marc Oerlemans en Tim Blokker – twee jaar geleden zijn ondergebracht onder de centrale directie Groen. ‘Wij zijn de frontsoldaten die naar de bewoners worden gestuurd,’ zo omschrijft hij de rol van de stadsdeelbestuurders. ‘Ik weet ook niet meer wie ik moet bellen.’ Ook hij weet niet wat de status is van het beheerplan voor het Oosterpark. Dat is ergens in de Stopera in de maak.

Druk
Meer mensen dan ooit weten de parken te vinden: omwonenden, recreanten, fietsers, toeristen en festivalgangers. De groene ambities van de gemeente Amsterdam zijn groot, maar blijven vaak in de praktijk steken. Zo zullen de duizenden bewoners van de uitbreiding van IJburg het moeten doen met het Diemerpark.

De kans dat er een eigen park op de nieuw te ontwikkelen eilanden komt, is klein. Grond is schaars, te duur. Kunnen parken dat wel aan? Het enige groen in het Amstelkwartier is de strook langs de Amstel, waar het op mooie zomerdagen mudvol is.

Parken in Oost
Eind 19^e eeuw werden uit gezondheidsoverwegingen de eerste stadsparken aangelegd. Het Vondelpark was al eerder, in 1865, gerealiseerd – op initiatief van vooraanstaande burgers. Immers, rust en recreatie in een groene omgeving was goed voor de mens.

Parken en plantsoenen zijn door mensen ontworpen terreinen met groenvoorziening, bedoeld om te ontspannen en zijn dan ook publiekelijk toegankelijk. Parken zijn groter dan plantsoenen en bestaan uit gazons, speel- en/of ligweiden, paden, bloemperken, heesters, bomen en waterpartijen. Deze zijn in mindere of meerdere mate terug te vinden in de parken Frankendael, Oosterpark, Wertheimpark, Darwinplantsoen, Diemerpark en Flevopark.

Plantsoenen zijn over het algemeen in één blik te vangen, parken niet. In de loop der tijd is ‘plantsoen’ ook wel een eufemisme geworden om het idee van groen te suggereren. Hoeveel groen is er in het Sumatraplantsoen? Het Archimedesplantsoen kent weinig groen – het is meer een gracht met aan weerszijden huizen. Het Galileiplantsoen is wel groen. Het President Steynplantsoen biedt in de wintermaanden een donkerbruine aanblik. En is het Javaplantsoen niet veel roder – de kleur van steen – dan groen?

Dat is inmiddels ook gaan gelden voor het Science Park. Op die 70 hectare staan vooral gebouwen, voor wetenschappelijk onderwijs, onderzoek, kennisintensieve bedrijven en huisvesting. Het Rietlandpark in het Oostelijk havengebied is niet veel meer dan een kunstmatig opgehoogd grasmatje te midden van steen. Veel steen.

Een nieuwe loot aan de stam is het Theo van Gogh-park op IJburg, waar tram 26 een keerlus maakt. Wel groen, er wordt gespeeld en aan sport gedaan. Gelukkig niet op groene kunststofmatten, zoals we steeds vaker zien, maar echt gras. Het ligt er open en golvend bij. Weinig struiken en bomen; een paar platanen zijn er aangeplant, die moesten wijken voor de bouw van het metrostation bij de RAI.