Tegenover de Hortus Botanicus, waar de Muiderstraat overgaat in de Plantage Middenlaan, verschuilt zich het Wertheimpark. Klein maar fijn en een parel van rust in Centrum Oost. Deel 3 in de serie over de parken van Oost.
Parken in Oost deel 3 | Anne-Mariken Raukema | Foto’s Pauline Renaud
‘Een klein, mooi en gezellig buurtpark met monumentale bomen’, zo omschrijft Hans Soetekouw, voorzitter van de Plantage-Weesperbuurtvereniging, een oude belangenvereniging met zo’n tweehonderd leden, het Wertheimpark. Nee, een plantsoen vindt hij het niet, door de aanwezigheid van de reusachtige vleugelnoot-, vernis- en andere bijzondere bomen. Ook de aanwezigheid van de fontein die in de zomer spuit en ouders met jonge kinderen trekt geeft hem het idee van een park.
Geen Vriendenvereniging dus, maar twee buurtverenigingen die samen optrekken in de organisatie van het jaarlijkse zomerfeest. De andere, de Vrienden van de Plantage, is met ruim vierhonderd leden is groeiende. Zij organiseren vooral culturele activiteiten. Soetekouw is informeel aanspreekpunt voor het park als het om het buurtfeest gaat.
Oudste van Amsterdam
In 1812 werd Het Park geopend, aangelegd in Engelse landschapsstijl. Waar nu de sportvelden van Swift liggen lag de grote Parkzaal, later Parkschouwburg, een muziekzaal en de voorloper van het concertgebouw. Bijna een eeuw later werd deze afgebroken. De monumentale toegangspoorten herinneren aan deze tijd. De naamgever, Abraham Carel Wertheim (1832-1897) was een Joodse ondernemer en filantroop. Kort na zijn overlijden werd de naam veranderd in Wertheimpark. Tussen 1942 en 1945 heette het Parktuin, omdat net als veel straten, pleinen en ook parken niet vernoemd mochten worden naar Joden.
Met driekwart hectare is het overzichtelijk. Sinds de herinrichting is er een tweede ingang bijgekomen, vlakbij de brug. Ook werd toen het wandelpad langs het water doorgetrokken en het centrale gazon opnieuw ingezaaid. ‘Helaas zijn ook de roze winterbloeiende viburnums weggehaald. In de winter geurden ze zo sterk, dat je even dacht dat het zomer was’, aldus Soetekouw.
Gebruikers
Buurtbewoners maken er hun dagelijkse wandeling, hondenbezitters laten er hun viervoeter uit en toeristen komen er even uitblazen. Ook worden er buurtborrels gehouden, vinden er rustige picknicks plaats, maar die veroorzaken nooit overlast. Keurig, zoals de buurt is. Blank en over het algemeen hoger opgeleid. Alcoholisten vormen geen probleemgroep, datzelfde geldt voor die zeldzame junk en cruiser. Dat kan samenhangen met de grote mate van openheid en mogelijkheid voor sociale controle.
In een halve cirkel staan bankjes rond het grasveld en er is weinig struikgewas voor ongewenste bezoekers. Alleen grote honden geven weleens overlast, vooral omdat ze de grasmat aantasten, die in de zomermaanden toch al weinig zon krijgt door het zware loof van de bomen. Er staan vrij veel afvalbakken die regelmatig door de gemeente worden geleegd. Geen hondenpoepzakjes, wel een drinkwaterpunt van Waternet.
‘De waardering is enorm’, meent Soetekouw. ‘Het is een parel om even doorheen te lopen. Het is mooi te zien dat iedereen hier vertraagt. De tram snelt voorbij, auto’s jakkeren en fietsers hebben vaak haast. Hier niet.’
Monument
Bekend is Jan Wolkers’ monument Nooit meer Auschwitz, een grote plaat gebroken glas, die hier sinds 1993 ligt. Deze trekt veel belangstellenden, niet zelden begeleid door een gids. Elk jaar rond 27 januari (de dag waarop in 1945 het concentratiekamp werd bevrijd) vindt hier de herdenking plaats. Nu is dat ruim twee maanden geleden, maar het ligt er rommelig bij. Veel steentjes op de plaat, vuil en bladeren. ‘Eigenlijk zou het elke dag even schoongespoten moeten worden, maar dat gebeurt niet.’
Toen de eerste plannen voor het Holocaustmonument van Liebeskind zich ontvouwden, kwam niet alleen de buurt in opstand. Ook uit Joodse hoek, in en buiten Amsterdam was de weerstand groot. De kolossale herinneringsmuur zou vlak achter Wolkers’ monument komen. Soetekouw meent dat een nationaal monument een heel breed draagvlak vraagt.
Evenementenbeleid
Ook voor het kleine Wertheimpark gelden gemeentelijke regels. Twee evenementen per jaar is nu de regel, meer niet. De Auschwitzherdenking eind januari en de zondagmiddag voor de zomervakantie, het Plantage Weesperbuurtfeest. Dat bestaat nu zo’n vijftien jaar en Soetekouw was de laatste jaren één van trekkers. Dat betekent vergunningen aanvragen – ‘wat elk jaar weer anders is, de eisen veranderen steeds’ en veel coördinatie. Zo mag de jaarlijkse vrachtauto met podium niet meer het park in, wat betekent dat er een extra podium moet worden gehuurd.
Het feest is bedoeld voor, door en over de buurt. Het mengen van verschillende bevolkingsgroepen was vanaf het eerste uur het doel. Daarom zijn contacten gelegd met het Wereldhuis, achter de Hermitage, waar veel ongedocumenteerden een deel van hun tijd doorbrengen, en anderen dit jaar elders in de buurt 24-uursopvang zullen krijgen. Zij zorgen voor hapjes en muziek. Dit jaar ligt de focus op de groep ongedocumenteerden, waar aanvankelijk wat weerstand tegen voelbaar was. Weliswaar veel minder dan in andere buurten van Amsterdam, maar toch.
Het programma wordt gepresenteerd door liefst iemand uit de buurt, maar wel een entertainer. Sanne Wallis de Vries is bijvoorbeeld zo iemand, heeft het al eens gedaan en heeft al aangegeven het vaker te willen doen, maar ze zijn net begonnen het programma in te vullen. Kunstenaars en organisaties uit de buurt huren kramen en het tegenoverliggend café zorgt voor drankverkoop. ‘Het gaat steeds om informatie verstrekken en ontmoeten’, aldus Soetekouw.
