Elke maand selecteert oost-online journalist Lewis Daniels een single of lp die onder bijzondere omstandigheden is opgenomen. Muziek waar een verhaal achter zit, nummers waar ‘iets mee is’. Deze maand Je T’aime,… Moi Non Plus van Jane Birkin en Serge Gainsbourg
Zanger, songwriter en beroepsprovocateur Serge Gainsbourg (1928-1991) had, bijgestaan door Jane Birkin, in 1969 een grote hit met Je t’aime…, moi non plus. Dit controversiële, waarschijnlijk bekendste hijgnummer allertijden vergaarde internationale roem. In Frankrijk was Serge Gainsbourg daarvoor al een wereldster.
Lewis Daniels
Een slecht nummer is Je t’aime…, moi non plus zeker niet, veel van zijn andere repertoire is waarschijnlijk beter, zoals conceptalbum Histoire d’Melody Nelson (1971) waarop ook door Jane Birkin wordt gehijgd. Zonder twijfel is Je t’aime…, moi non plus wél Gainsbourgs (en Birkins) meest besproken nummer. Nog steeds wordt gespeculeerd over de betekenis van Je t’aime…, moi non plus. Heel ingewikkeld is die niet: Ik hou van jou, ik ook niet van jou. Logisch dat dit taalcynisme in Frankrijk meteen werd begrepen.
Het idee dat er meer achter zou kunnen zitten, ontstond vooral over de grens. Moi non plus kun je vertalen als ‘ik ook niet’ of ‘ik evenmin’, wat in dit geval een andere betekenis heeft. Dat Gainsbourg volgens een in januari 2020 in een Nederlands dagblad verschenen artikel ‘een komen en gaan in de liefde’ beschrijft, klopt alleen als je dit heel letterlijk neemt. Waarschijnlijk zijn de laatste drie woorden uit de zin ‘je vais et je viens, entre tes reines’ vergeten. Wie die wel meeneemt in de vertaling weet dat Gainsbourg praat/zingt over ‘een komen en gaan tussen je lendenen’. De vervolgzin ‘et je me retiens’ (ik trek mij terug) maakt alles tout à fait claire. Mogelijk ontstond de verwarring omdat Gainsbourgs teksten doorgaans directer zijn dan de naar poëzie neigende erotische ballade.
In Vaticaanstad worden Gainsbourgs woorden in de onder de Eiffeltoren opgenomen clip uitstekend begrepen. De reactie van het katholieke dwergstaatje in Rome maakt weinig indruk op hem. Als een journalist hem vraagt wie Je t’aime…, moi non plus het best promoot, antwoordt hij: ‘zonder twijfel het Vaticaan.’
De Rooms-Katholieken zijn niet de enigen die zich druk maken om Je t’aime…, moi non plus. De zanger komt overal onder vuur te liggen, wordt beschuldigd van misbruik vanwege het grote leeftijdsverschil met zangpartner en voormalig echtgenote Jane Birkin. Zij is 21 als het nummer wordt opgenomen, hij 38. Het is het tweede schandaal rondom de chansonnier die graag schockeert. In 1966 ontstond een rel over het door de toen 18-jarige France Gall (1947-2018) ingezongen Les Sucettes. Aanvankelijk begreep Gall de dubbele boodschap in Gainsbourgs tekst niet: Annie wordt dolgelukkig van lolly’s (les sucettes) met wit schuimend suiker dat haar keel inglijdt. Als het kwartje bij Gall valt, durft ze een tijd niet over straat. De songfestivalwinnares van 1965 – Poupée de cire, poupée de son is ook door Gainsbourg geschreven – verbreekt de samenwerking met haar componist en heeft zonder hem een succesvolle vervolgcarrière.
Engelse zenders draaien alleen de instrumentale versie van Je t’aime…, moi non plus, waardoor mensen de single en masse kopen om hun landgenote Jane Birkin te horen (hijgen). Het wordt een nummer 1-hit. In veel landen is het lied verboden of mogen personen jonger dan 21 jaar de single niet kopen, wat in Frankrijk op de hoes staat vermeld: interdit aux moins de 21 ans. Toenmalig Koningin Juliana wil de chanson – zonder succes – niet op de radio hebben. Onbedoeld is alle commotie ook promotie, in Nederland bereiken de door Philips onder sublabel Fontana uitgebrachte escapes van Gainsbourg en Birkin de tweede plaats van de top 40. De single verschijnt opnieuw in 1974.
Jane Birkin bekent in 2003 in Duitslands oudste vrouwenblad Brigitte dat ze in Je t’aime…, moi non plus meezong en kreunde om te voorkomen dat haar geliefde het nummer met een andere vrouw opnam. Ze was toen al te laat, Gainsbourg nam de allereerste versie in 1967 op met toenmalig liefje Brigitte ‘BB’ Bardot, die door huwelijksproblemen even haar heil bij hem zocht. Na hun – door de overmoed van Gainsbourg – mislukte eerste date vroeg ze hem het mooiste liefdeslied ooit te schrijven. Astroloog, bobsleeër, fotograaf, kunstverzamelaar, ondernemer, én echtgenoot van Brigitte, Gunter Sachs was weinig enthousiast over het zangavontuur van zijn vrouw en dreigde met juridische stappen, waardoor Bardot de publicatie tegenhield (en in 1969 van hem scheidde).
Op voorwaarde dat de opbrengst van de single naar de dierenbescherming gaat, stemt Bardot in 1986 ermee in dat ‘haar’ versie ook wordt uitgebracht. Sachs had er vast andere redenen voor, dat hij Bardots gezang (en bijgeluiden) in Je t’aime…, moi non plus uit de openbaarheid wilde houden diende wel haar belang. Hoe goed, sensueel en populair als actrice, pin-up en model ook, het fenomeen heeft geen zangtalent. Integendeel. Duidelijk bewijs daarvan is Bonnie and Clyde, dat meteen na de opname verscheen.
Hoewel Bardot het hand in hand met Gainsbourg inzingen en –hijgen van Je t’aime…, moi non plus als een van de meest erotische momenten uit haar leven beschouwt, is de versie met Jane Birkin overtuigender, met name de zuchtzang etc. Birkin doet alles een octaaf hoger dan Bardot. En beter.
Radio-icoon Ferry Maat, decennialang een van de belangrijkste Nederlandse dj’s, herinnert zich de hype rondom de rebelse Fransman Gainsbourg nog goed. ‘In 1971, mijn eerste jaar als dj bij Radio Noordzee Internationaal, bracht hij samen met Jane Birkin La Décadanse uit. Daar hoorde een nogal gewaagd dansje bij. Op het moment dat hij ‘tourne-toi’ zei, draaide Birkin zich met haar rug naar hem toe en hadden zijn handen kruiselings vrij spel over haar ‘voorkant’. We probeerden dat uit in een Hilversumse discotheek, maar de aanwezige dames vonden het in de praktijk niet zo’n goed idee, haha! Wel een lekker nummer trouwens!’ Maat presenteerde jarenlang de Soulshow, waarin hij op unieke wijze nummers aankondigde en de Nederlandse radio naar een hoger niveau tilde. Samen met andere radiopioniers introduceerde hij de jingle in Hilversum. Tegenwoordig is de Soulshow 24 uur per dag te beluisteren op internet.
Geboren Parijzenaar Gainsbourg zorgt na Je t’aime…, moi non plus voor nog veel meer controverse. De Russisch-Joodse immigrantenzoon die tijdens de oorlog een Davidster moest dragen, voelt zich een outsider. Hij zingt over als travestieten verkleedde nazi’s, verklaart na een hartaanval nog meer te zullen roken en drinken en steekt op tv geld in brand. In 1979 raakt Gainsbourg bijna slaags met de Franse legerleiding. Die zijn woedend over de op Jamaica opgenomen single Aux Armes et cætera, een reggaeversie van het door Gainsbourg vervloekte Franse volkslied La Marseillaise. Bob Marleys’ band The Wailers werkt mee aan het gelijknamige album. Door de taalbarrière weten zij niet dat Gainsbourg ook over een bijeenkomst van de Ku Klux Klan en de liefde voor een jong rastameisje zingt. Het reggaenummer valt in heel Frankrijk slecht. Een optreden in Straatsburg wordt na een bommelding geannuleerd. Gainsbourg verschijnt zonder bandleden toch op het podium en krijgt onder toeziend oog van het leger het publiek mee door de echte La Marseillaise te zingen. Na het tweede couplet slaat hij toe door met opgestoken middelvinger de zaal te verlaten.
Het jaar daarop scheidt Jane Birkin van Gainsbourg. Een van de redenen is de dwangstoornis van haar man. De artiest kan er niet tegen als spullen in huis worden verplaatst en voor zijn rust moet alles in het huis zwart zijn.
Halverwege de jaren ’80 heeft de dan net doorbroken Whitney Houston de schrik van haar leven in Michel Druckers talkshow Champs-Élysées. Medegast Gainsbourg is stomdronken en zegt seks met haar te willen. Een geïrriteerde Drucker probeert de situatie te redden, wat de zanger aanspoort zijn punt nog een paar keer duidelijk te maken. Het is het zoveelste bedachte, aan seksualiteit gerelateerde relletje. Twee jaar eerder zong hij samen met dochter Charlotte Lemon Incest, een lied over verboden liefde.
Behalve omstreden relaties heeft Gainsbourg ook fascinaties voor prostitutie, travestieten en kunst. Net als echtgenote Lise Levitzky is hij tijdens zijn eerste huwelijk kunstschilder. Hij stopt met zijn passie omdat hij zijn werk niet goed genoeg vindt en begint een muziekloopbaan. Zijn huwelijk strandt. In 1964 trouwt hij met Françoise Pancrazzi, van wie hij twee jaar later scheidt.
Voorjaar 1991 overlijdt de kettingrokende aan drank verslaafde zanger niet geheel onverwacht aan een hartstilstand. Sindsdien heeft zijn gevleugelde uitspraak ‘ik ben geslaagd in alles, behalve het leven’ wellicht nog meer betekenis.
Incident met Whitney Houston.
