Mensen ervaren het Cruquiuseiland nu nog als een afgelegen plek waar je niet snel naartoe gaat. Wanneer het eiland eenmaal een woonwijk is, met een school en kleine bedrijven, zal daar zeker verandering in komen. Vanaf de eerste plannen stonden groen en duurzaamheid
Corry Zoll | Beeld Björn Martens
Vanaf het Zeeburgereiland en de Borneokade is de gestage aangroei van nieuwe wooncomplexen duidelijk zichtbaar. De transformatie van bedrijventerrein naar woonwijk is in volle gang. Het is een drukte van belang met een gestage stroom vrachtwagens voor de aanvoer van materialen en werklui. De versteende omgeving dijt steeds verder uit. Inmiddels zijn er vragen gerezen bij een aantal nieuwe bewoners en ondernemers in de buurt over de realisatie van de oorspronkelijke ambitie. Ze vrezen dat aan de aspiratie om een groene wijk op te bouwen niet zal worden voldaan. Aanleiding is het kappen van negen volwassen en gezonde populieren aan het begin van de toegang tot het schiereiland.
Eind negentiende eeuw werd tussen het Borneo-eiland en het Cruquiusgebied de Entrepothaven gegraven. Het Cruquiuseiland heeft een bijzondere, aan de haven gerelateerde geschiedenis. Van de oude bedrijvigheid van een eeuw geleden is nog maar weinig zichtbaar. Wat rest is het markante kantoorgebouwtje met origineel tegeltableau van de NV Oliefabrieken Insulinde uit 1913, dat nu is herbouwd met een horecabestemming en een kleine bierbrouwerij. Van de wijnoverslag Roders worden de wijnsilo’s geplaatst op de gebouwen van de Harbour Club en vermaakt tot woningen. Andere erfenissen zijn verder diverse soorten vervuiling van bijvoorbeeld de verf-, olie- en asbestproductie.
Enige levendigheid op korte termijn zal komen van basisschool De Kleine Kapitein die dit jaar na de zomer vanaf het Java-eiland naar de Cruquiusweg zal verhuizen. Op de locatie is alvast voor de levendigheid een rij doeken te zien met tekeningen van de kinderen van de school over de verwachtingen die ze hebben van dit nieuwe schoolgebouw.
Ecologische ambities
Natuur-inclusief bouwen was leidraad bij de aanbestedingen voor architectenbureaus. Deze manier van bouwen dient een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van de leefomgeving. Voor de gezondheid van bewoners, het temperen van de temperatuur en vermindering van de luchtvervuiling. Of, zoals het in de gebiedsagenda van het Oostelijk Havengebied staat: ‘Iedere ontwikkeling en elk gebouw kan bijdragen aan de biodiversiteit in de stad en een natuur-inclusieve leefomgeving.’ Zo werd voorgesteld dat de beplanting zou worden aangepast aan diverse diersoorten en dat er nestkasten voor vogels en vleermuizen in gevels zouden worden geplaatst evenals insectenhotels in de openbare ruimte.
Ook bewoners worden gestimuleerd bij te dragen: op balkons, daken en in gemeenschappelijke tuinen. En wat te denken van vogel-, vlinder- en bijenvriendelijke bloemen, struiken en planten. Hiermee zou het Cruquiuseiland in directe relatie komen te staan met de ecologie van het Flevopark, de omliggende buurten alsook stedelijke en landelijke gebieden eromheen.
Tijdens een informatieavond in 2015 heeft Amvest het ontwerp-bestemmingsplan voor Cruquius Deelgebied 1, gebaseerd op een aangepaste versie van het oorspronkelijke plan, toegelicht. De genoemde uitgangspunten zijn in de uitvoering van de huidige bebouwing niet makkelijk terug te vinden. In haar artikel ‘Op Cruquius zijn dieren welkom’ (IJopener, april 2019) legt landschapsarchitecte Maike van Stipthout uit hoe men naar een versteende omgeving moet kijken voor een groene, ecologisch verantwoorde woonomgeving.
Het oorspronkelijke plan beoogt voor het woon-werkgebied op het eiland meer ruimte voor groen. Ook besteedt het veel aandacht aan duurzaamheid, waaronder groene daken en zonnepanelen. De kade, straten en andere publieke ruimten worden door de gemeente Amsterdam en Amvest gezamenlijk vormgegeven. Gedurende de bouw zijn tal van bomen inmiddels geruimd waardoor er nu nog vijftien volwassen bomen staan.
Van het beperkte groen dat op dit moment nog aanwezig is moeten nu dus de negen vijftigjarige populieren bij de opgang naar het eiland wijken voor de bekabeling voor de nieuwe elektriciteitsvoorziening. Inmiddels is daar door de buurt protest tegen aangetekend. Dat de kapvergunningen zijn aangevraagd door de gemeente lijkt strijdig met de vroegste uitgangspunten en steeds herhaalde ambities voor de ontwikkeling van het nieuwe gebied. Het groene karakter, de duurzaamheid en verkleining van de voetafdruk staan onder druk. Inzicht in hoe de ambities uit het verleden in de toekomst zullen worden ingevuld en waargemaakt is moeilijk te krijgen.
