Nagtegalen in het koele Diemerbos

Het tochtje van de IJopener staat deze keer in het teken van het bijzondere Diemerbos en de verkoeling die je daar op hete dagen kunt vinden. Onder de rook van metropool Amsterdam is hier veel natuur te beleven.

Joost van der Vaart | Foto’s Björn Martens

In een vorige editie van ons buurtmagazine schreven we over de Diemerscheg, een aaneenschakeling van groene gebieden die zich als de vingers van een hand om zuidoostelijk Amsterdam sluiten. Onderdeel ervan is het Diemerbos, waarvan we destijds al dachten: hier moeten we nog eens in het voorjaar heen om onder deskundige begeleiding te zien en te horen wat de kenmerken zijn van dit mooie stukje natuur.

Welnu, dat hebben we vorige maand gedaan en om maar met de deur in huis te vallen: we werden er verwelkomd door zingende nachtegalen. We hadden al eens ergens anders nachtegalen gehoord – ’s nachts, en dat was heel bijzonder – maar in Amsterdam nog niet. Bij het binnenfetsen van het Diemerbos, net toen we onder het spoorviaduct bij het Amsterdam-Rijnkanaal door waren, klonk de overweldigende zang van deze overigens weinig opvallende vogel. Je kunt het geluid van de nachtegaal makkelijk op vogel-app of internet vinden. Toch blijft het leuk om het op te zoeken in een vogelgids, zoals die van Peterson. De samensteller schrijft: ‘De zang van de nachtegaal is rijk en muzikaal; iedere toon wordt snel enige malen herhaald. Meest karakteristiek is een diep opwellend tsjoek-tsjoek-tsjoek en een langzaam duu, duu, duu, oplopend naar een prachtig crescendo.’

Daar heeft Peterson geen woord te veel mee gezegd. Zo werden we in het Diemerbos welkom geheten – een sensatie. We hadden afgesproken met een bevriende natuurkenner. Zij vertelde ons dat het Diemerbos jong is; het is begin jaren negentig aangelegd. Het ligt ten zuidoosten van Diemen en grenst aan het Amsterdam-Rijnkanaal, de Bijlmerweide, de riviertjes Diem en Gaasp, aan de spoorlijn en aan de snelweg. Dat het geen oud bos is, kun je goed zien: nergens staan volgroeide eiken of beuken. Hier zijn alleen maar jonge bomen, destijds aangeplant in een open polder met veel sloten, de Gemeenschapspolder geheten.

Het westelijk deel van het Diemerbos is vooral om te recreëren. Hier zijn picknickplaatsen en speelweiden. Zuidoostelijk van de snelweg A9 – die het bos doorsnijdt – mag de natuur een beetje haar gang gaan. Dat gedeelte trekt ons het meest. Hier vind je een beginnend moerasbos met natte graslanden, plasjes en rietkragen. Op hete dagen is het er verrassend koel. Dat komt door het alom aanwezige water. En uiteraard door het bladerdek. Kijk wel uit met op de grond zitten, op veel plekken is het vochtig. Laarzen aanbevolen.

Ons werd verteld dat het gebied waarin het Diemerbos is gelegen voornamelijk bestaat uit veengronden. Van oorsprong is dit een veenrivierenlandschap, gevormd door Diem en Gaasp. In de bodem bevinden zich nog veeneiken van eeuwen her, die op een aantal plaatsen aan de oppervlakte komen. En zo zijn er dus toch nog oeroude bomen in dit jonge bos te vinden.

Ergens op ons fetstochtje door het Diemerbos zagen we opeens een fazantenhaan het gras in rennen, met een joekel van een staart. Verderop vloog een blauwe schicht voorbij die in een boomtak landde en daar z’n vleugels ging poetsen. Nadere inspectie met de verrekijker leerde dat het een blauwborstje was. Waar we naar zochten maar niet vonden was de voor dit gebied kenmerkende ringslang, die in relatief groten getale aanwezig blijkt te zijn. Hier en daar staan speciaal aangelegde broeihopen (soort composthopen) waarin ringslangen graag hun eieren leggen. De ringslang is een niet-giftige waterslang die makkelijk meer dan een meter lang kan worden en zich thuis voelt in natte gebieden. Hij is een uitstekende zwemmer.

Onze natuurkenner wees op de vele weide-, moeras- en rietvogels die hier huizen. Er is zelfs een enkele roerdomp waargenomen, een zeldzame reigerachtige vogel die zich in rietlanden ophoudt. Ze prees verder de aanwezigheid van verschillende soorten vleermuizen, de waterspitsmuis, de rugstreeppad en het kruiden- en faunarijke grasland.

Duidelijk werd in ieder geval dat het prille Diemerbos, zeker het deel dat een beetje verwildert, zich tot iets bijzonders ontwikkelt. Het is de moeite waard om er eens heen te fietsen. Hopelijk heb je geluk en hoor je de nachtegaal zingen of zie je een ringslang. Is dat het geval bedenk dan dat dit Amsterdam is, een metropool met hier en daar overweldigende natuur.