Preventie gericht op het bevorderen van een goede gezondheid en behoud van kwaliteit van leven is belangrijk. Preventieve gezondheidsprogramma’s trekken minder de aandacht dan de zorg in het ziekenhuis, omdat het effect van de interventie op korte termijn niet in maat en getal valt uit te drukken. Wij willen u van het belang ervan overtuigen.
Ouderen Adviesraad Oost
Er wordt onderscheid gemaakt tussen primaire, secundaire en tertiaire preventie. Primaire preventie stimuleert gezond gedrag om ziektes, overgewicht en gezondheidsschade te voorkomen. Secundaire preventie richt zich op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico om op latere leeftijd ziek te worden. Tertiaire preventie heeft tot doel om functieverlies zo veel mogelijk te beperken en complicaties als gevolg van de ziekte te voorkomen. Bij tertiaire preventie blijft de aandoening dus bestaan. Een technisch verhaal als je dit zo leest. Met enkele voorbeelden wordt het wel duidelijker.
Primaire preventie
In Het Parool (8-5-2021) spreekt arts Marcel Levi over vallen bij ouderen als ‘een epidemie, waar je niemand over hoort. Vallen is bij bejaarden een van de grootste dagelijkse bedreigingen voor de gezondheid met kans op aanzienlijke schade en blijvend verlies aan mobiliteit en zelfstandigheid.’ Jaarlijks overkomt dat 30 procent van de 65-plussers met ernstige gezondheidsschade tot gevolg.
Beter Oud (Belangen Organisatie Ouderen) geeft tips om vallen te voorkomen: blijf actief en doe mee aan bewegingsprogramma’s om in conditie te blijven; train de spieren en doe balansoefeningen; maak het huis veilig en denk daarbij aan voldoende verlichting en een veilige trap; houd het medicijngebruik in de gaten en let op de juiste dosering; zorg dat je goed ziet, laat je ogen regelmatig controleren en houd de bril binnen handbereik; draag stevige schoenen en tenslotte: eet gezond. Meer informatie over de tips van Beter Oud staat op: www.beteroud.nl/ preventie/9-tips-valpreventie-ouderen.
Valpreventieprogramma’s worden ook buitenshuis gegeven onder begeleiding van een fysiotherapeut en richten zich op het verbeteren van het evenwicht door balansoefeningen en conditietraining. Belangrijk is ook om te oefenen hoe weer overeind te komen na een val. Draai op de buik, trek daarna de knieën op en probeer door op een arm te steunen omhoog te komen eventueel met behulp van een stoel.
Eten en bewegen
Niet iedereen verstaat onder gezonde voeding hetzelfde: door culturele verschillen en verschil in visie op aanwezigheid van plantaardige en dierlijke producten in het eten. Het uitgangspunt blijft echter hetzelfde: voldoende inname van eiwitten, koolhydraten, vetten, vezels, vitamines en mineralen. Wij nemen ‘de schijf van 5’ van het Voedingscentrum als uitgangspunt. Het cijfer 5 slaat op de volgende product[1]groepen: -groenten en fruit, -brood, granen, aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten, -zuivel, vlees, vis, ei en vleesvervangers, -vetten en oliën, -dranken, bij voorkeur water of thee zonder suiker. Voor meer info www.voedingscentrum.nl.
Start met een sportief begin van de dag door mee te doen aan het tv-programma Nederland in Beweging onder leiding van Olga Commandeur en Duco Bauwens. Het duurt een kwartier en is opgebouwd uit vijf onderdelen: warming-up, inspanningsoefeningen voor het hart, oefeningen voor de benen, voor het bovenlichaam en tot slot ontspanningsoefeningen. Het programma sluit af met het advies om de rest van de dag tenminste 30 minuten actief te zijn en aan een goede conditie te werken.
Problemen signaleren
Preventief Huisbezoek bij 75-plussers is een instrument om bij ouderen achter de voordeur te komen en om mogelijke problemen te signaleren. Tijdens dit huisbezoek vertellen ouderen over hun leefsituatie en geven in een vragenlijst aan of er behoefte aan hulp is. De vragen gaan over gezondheid, financiële situatie en het hebben van schulden. Persoonlijke vragen over eenzaamheid, sociale isolatie en gevoelens van onveiligheid komen erin voor en vragen over de woonsituatie.
De afgenomen vragenlijst wordt na het huisbezoek verder uitgewerkt en de gevraagde hulp ingezet als daartoe de mogelijkheden bestaan.
De gemeente zegt in haar evaluatieverslag over de Aanpak Eenzaamheid uit 2018 over de huisbezoeken: ‘De ondersteuningsbehoefte van kwetsbare ouderen ligt voor 55 procent op het gebied van gezondheid, voor 37 procent op het gebied van het sociaal netwerk en voor 31 procent op het gebied van algemene dagelijkse levensverrichtingen; bijvoorbeeld hulp bij het opstaan, wassen en aankleden. In 81 procent wordt bij gezondheidsproblemen teruggevallen op het persoonlijk netwerk van familieleden, vrienden en buren als mantelzorgers.
Een positief effect van een eenmalig Preventief Huisbezoek is met de huidige onderzoeken niet met zekerheid aan te tonen. Het tegendeel dus ook niet. Het laatste woord is hierover nog niet gezegd.
Leefstijlprogramma
De website www.thuisarts.nl adviseert met leefstijlprogramma’s vooral de groep mensen met overgewicht. De inhoud van een programma bestaat uit lessen over gezonder eten, meer bewegen, goed slapen en omgaan met stress. In het eerste jaar leert u uw leefstijl te veranderen en in het tweede jaar leert u de veranderingen vol te houden. U krijgt hulp van een leefstijlcoach, diëtist, fysiotherapeut of oefentherapeut. In Amsterdam-Oost is leefstijlnetwerk ‘Fit in Oost’ opgericht, dat de weg wijst naar bewegen in de buurt. Voor iedereen is er een activiteit, betaalbaar en dichtbij, ook bij overgewicht en gezondheidsproblemen. Het verbindt buurtbewoners, zorg en welzijn en beweegaanbieders met elkaar om een gezonde leefstijl voor iedereen mogelijk te maken. Meer informatie: info@ fitinoost.nl. of neem contact op met de sportmakelaars: Marleen van den Heuvel, 06 3016 1199 of Milou van Hoorn, 06 3873 5820.
Dit waren allemaal voorbeelden van primaire preventie.
Secundaire preventie
De meest bekende vormen van secundaire preventie zijn de bevolkingsonderzoeken naar borst- en darmkanker. Het borstonderzoek start bij vrouwen vanaf 50 jaar en loopt tot de leeftijd van 76 jaar. Vanaf 50 jaar worden vrouwen iedere twee jaar opgeroepen voor een röntgenonderzoek. De uitslag volgt schriftelijk. Bij het bevolkingsonderzoek naar darmkanker krijgt iedereen van 55 tot 75 jaar elke twee jaar een uitnodiging. Per retourenvelop wordt een buisje met ontlasting naar een laboratorium gestuurd om op bloed te controleren. Bloed in de onlasting kan een aanwijzing zijn voor darmkanker. Door corona ligt het darmonderzoek nu even stil.
Tertiaire preventie
Een hartrevalidatie-cursus is om goed te leren omgaan met een hartziekte onder begeleiding van een multidisciplinair team. Het bestaat uit drie onderdelen. Ten eerste zeven weken twee maal weeks een bewegingsprogramma met conditietraining, sport- en spelactiviteiten en kracht- en ontspanningsoefeningen, onder begeleiding van een fysiotherapeut.
‘Zorg voor het hart’ is het tweede, psycho-educatieve, onderdeel. De emotionele verwerking staat hierin centraal en er wordt uitleg gegeven over het effect van stress op het hart. De psycholoog en de diëtiste nemen met tips over gezonde voeding dit deel voor hun rekening.
Ten derde geeft een cardioloog voorlichting over de werking van het hart en informatie over de behandeling en de medicatie. In het OLVG-Oost wordt deze cursus standaard aan hartpatiënten aangeboden.
Indien mensen door gezondheidsproblemen beperkingen ervaren in het dagelijks leven, kan ergotherapie nodig zijn ter verbetering van de zelfredzaamheid. De behandeling bestaat uit oefeningen om op een andere manier met de ziekte of handicap om te gaan of uit adviezen over het gebruik van hulpmiddelen. Naast behandelingen adviseren ergotherapeuten ook over aanpassingen in uw woning, zodat u veilig in uw woning kunt blijven wonen. De ergotherapeut werkt zelfstandig, of in een verpleeghuis, ziekenhuis of revalidatiecentrum. De behandeling valt onder de basisverzekering.
Speerpunt
Om met de woorden van Marcel Levi af te sluiten: ‘(val)preventie verdient meer aandacht als speerpunt van de publieke gezondheidszorg bij een oudere populatie. Het kan potentieel meer gezondheidswinst opleveren dan ingewikkelde operaties en dure medicijnen’.
Info en reacties: Annette Wiese bij [email protected], Tunny Jongejan [email protected] of Els Nicolas [email protected]
‘Vallen bij ouderen is een epidemie, waar je niemand over hoor’
