Omwonenden van de Christus Koningkerk hebben klachten en bedenkingen bij de plannen van Lenny Balkissoon. En de rechter heeft de vergunning van de gemeente ten aanzien van de hotelplannen van de projectontwikkelaar onrechtmatig verklaard. Wat nu? Een interview met verantwoordelijk bestuurder Ivar Manuel.
Arie van Tol | Foto Eddy Ellert
We deden al eerder verslag van de laatste ontwikkelingen rond het gebied van de Christus Koningskerk in het artikel ‘Sloop plataan’ op pagina zes van de Dwars in juni. In dit artikel laat stadsdeel Oost weten hoe het tegen deze kwestie aankijkt. Ivar Manuel heeft het project overigens nog niet lang onder zijn hoede. En feitelijk zit hij er namens B en W van Amsterdam, waarbij het dossier valt onder de portefeuillehouder Udo Kock.
Al in 2012 kocht Lenny Balkissoon de Christus Koningkerk van Ymere. Was er vanaf het begin bemoeienis van het stadsdeel / de gemeente?
‘Iets eerder dan de Christus Koningkerk kocht Balkissoon de Chassékerk. Daar is inmiddels een prachtig centrum gerealiseerd met dansstudio’s, een grand café en hotelkamers. Stadsdeel Oost was direct enthousiast over het initiatief van de voormalige danser uit Brits Guyana voor de Christus Koningkerk. Vooral omdat er nu eindelijk een uitvoerbaar idee leek te zijn, er eindelijk iets met de kerk kon gebeuren.’
Wat staat er in het bestemmingsplan voor deze plek? Is het bestemmingsplan aangepast sinds 2012?
‘De bestemming van de kerk was maatschappelijk. De omgevingsvergunning voorziet daar ook in, aangevuld met andere bestemmingen, onder andere voor een café en een hotel.’
Met zo’n zogeheten omgevingsvergunning kan een ontwikkelaar plannen strijdig met een bestemmingsplan toch realiseren. Want het bestemmingsplan ‘Don Bosco en Park Frankendael’, vastgesteld op 3 april 2012, bood geen ruimte voor de plannen van Balkissoon. Een jaar later is hem een omgevingsvergunning verleend.
De vergunning om een hotel te bouwen is pas aangevraagd in 2017. Waarom zo laat nadien? En welke andere vergunningen zijn er nog meer aangevraagd? En wanneer?
‘Er is eigenlijk maar één vergunning. Daar valt het hele plan onder. Dus nu de vergunning niet geldig is, kan er in principe niets doorgaan: de hotelkamers niet, maar ook de theaterzaal en het grand café niet. Tot er een nieuwe vergunning is die wel rechtsgeldig is.
Dat de aanvraag zo lang op zich heeft laten wachten kan worden gewijd aan de vele stappen en regels in dit proces. Waar derden het dan vaak hebben over stroperigheid en traagheid spreekt de gemeente hier vooral van zorgvuldigheid. Dat de kerk een monument is brengt extra complexiteit met zich mee.’
Waarom is er vanaf het begin grote terughoudendheid geweest van het stadsdeel om omwonenden en bewoners in de buurt te betrekken bij de planvorming? En waarom is er helemaal niets te vinden over het project op de site van de gemeente?
‘Op drie bewonersbijeenkomsten in 2015 is de buurt geïnformeerd over de kerkplannen. Weliswaar gingen de avonden hoofdzakelijk over het project Ringdijk 44, maar Balkissoon was er zelf om te vertellen over zijn plannen. Het is een particulier project, daarbij is inspraak in principe niet aan de orde. Het is aan de ontwikkelaar om contact te leggen met omwonenden. Dat er niets op de website van de gemeente is terug te vinden is logisch: het is geen project van de gemeente. De gemeente beoordeelt enkel de aanvraag voor de vergunning.’
Dus het is kennelijk beleid bij een project met een grote impact voor de buurt dat omwonenden en andere betrokkenen alleen nog maar, of voornamelijk, juridische wegen moeten bewandelen om gehoord te worden en daarbij zelf hardnekkig moeten aandringen op informatie? Er zit geen politiek aspect aan?
‘Bij meerdere bewonersbijeenkomsten hebben mensen vragen kunnen stellen en hun reactie kunnen geven op de plannen. Omwonenden kunnen altijd gedurende een periode zienswijzen indienen.’
De kernvraag: hoe is het mogelijk dat de gemeente haar eigen beleid niet serieus neemt? Zij stelt het Overnachtingsbeleid 2017 vast dat ingaat op 1 januari 2017 en verleent nog geen jaar later een vergunning die strijdig is met dat beleid.
‘Wij vinden dat de rechter er volledig naast zit. Het Overnachtingsbeleid 2017 wijst aan waar in Amsterdam geen nieuwe hotels mogen komen. Het Don Boscogebied hoort daar ook bij. Maar het genoemde beleid bevat een uitzonderingslijst en uitzonderingsbepalingen. De Christus Koningkerk hoort bij die uitzonderingen. In 2012 is het pand gekocht: er zijn dus nog vóór het nieuwe beleid van kracht werd afspraken gemaakt en toezeggingen gedaan voor de kerk.
Toch vindt de rechter dat de gemeente ten onrechte veronderstelt dat de overgangsregeling die deel uitmaakt van het Overnachtingsbeleid 2017 van toepassing is.’
Bewoners hebben geconstateerd dat er na de uitspraak van de rechter nog steeds gebouwd wordt. Mag dat zomaar?
‘Het hele project ligt stil. Er zijn en worden alleen nog maar werkzaamheden verricht die strikt noodzakelijk zijn in verband met veiligheid en dergelijke. Het bouwen is begonnen in het voorjaar van 2018, dus nadat op 28 december 2017 een vergunning was verleend. De vraag van omwonenden om een bouwstop is afgelopen februari niet gehonoreerd door de rechter.’
Wat is er sinds de uitspraak van de rechter gebeurd? Wat zijn de voornemens van Lenny Balkissoon en wat denkt de gemeente te gaan doen?
‘Er is door de gemeente een voorlopig beroep aangetekend, dat moet binnen zes weken om vervolgens met een inhoudelijke onderbouwing in beroep te kunnen gaan. Dat gaan we hoogst waarschijnlijk ook wel doen. Balkissoon zal ongetwijfeld ook in hoger beroep gaan.’
Een ondernemer kan een mooi plan hebben, maar heeft de gemeente bij dit project de belangen van de ontwikkelaar niet veel zwaarder laten wegen dan de belangen van de omwonenden en het algemeen belang?
‘We hebben wel degelijk rekening gehouden met de belangen van omwonenden en het algemeen belang. Dat is onder andere de oorzaak van het langdurige proces. Wij denken ook dat de buurt blij mag zijn met de plannen van deze projectontwikkelaar. Mochten de hotelplannen definitief niet doorgaan dan zijn studentenkamers het voorspelbare alternatief. Door de veel kleinere inkomsten daaruit zal de theaterzaal een andere invulling krijgen, en wellicht een veel minder gunstige voor omwonenden. Ik vraag me af wat bewoners willen met de kerk?’
Hoe kan het zijn dat de ontwikkelaar voor een appel en een ei grond heeft kunnen kopen om bij de kerk naast zijn oorspronkelijke plannen ook nog woningen te ontwikkelen?
‘Een deel van de grond is verkocht tegen de normale waarden. Overigens is deze grond niet verkocht door de gemeente, maar door een andere eigenaar die in het bezit was van deze grond. Het klopt dat de gemeente graag nog enkele woningen gebouwd ziet worden achter de kerk, tussen de uitbouw en de moskee.’
Als het hotel niet doorgaat, komt er dan wellicht een gigantische schadeclaim van Balkissoon?
‘De gemeente is niet aansprakelijk voor een rechterlijke uitspraak. En de gemeente heeft gewoon de vergunning verleend, dus een schadeclaim is helemaal niet aan de orde. Het starten met bouwwerkzaamheden vóór een definitieve vergunning (inclusief goedkeuring van de rechter) is het risico van de ondernemer.’
Hoe groot is de kans dat het hotel alsnog doorgaat?
‘Daar valt niets zinnigs over te zeggen. Wij hopen het.’