Stichting Geheugen van Oost verzamelt verhalen over Amsterdam-Oost van (oud)bewoners en anderen. Alle verhalen zijn te lezen op www.geheugenvanoost.amsterdam, zodat de geschiedenis niet verloren gaat. De IJopener publiceert regelmatig een verhaal. Deze keer vertelt Edwin Verkleij over zijn vader, die van 1937 tot 1948 leraar werktuigbouw en natuurkunde/mechanica was op de Don Boscoschool aan de Polderweg.
Edwin Verkleij | Foto’s Jan Verkleij
Jan Verkleij werd in 1907 in Rotterdam geboren als zoon van een slager. Hij was een selfmade man, die op de ambachtsschool was opgeleid tot bankwerker (‘smid’ noemde hij dat zelf). Zijn eerste baan was in de haven van Scheveningen, waar hij werkte aan vissersschepen. Jan was echter ambitieus en heeft na de avondschool (opleiding tot technisch tekenaar) ook de nijverheidsaktes N1 en N4 gehaald (natuurkunde/mechanica en werktuigbouw) gehaald. In 1930 is hij es gaan geven op een ambachtsschool in Den Haag. Voordat hij in Amsterdam werkte, heeft hij ook ervaring opgedaan op de ambachtsschool Don Bosco in Edam. Hij heeft wel eens verteld dat de armoede onder de leerlingen in die tijd heel groot was en dat hij een enkele keer schoenen heeft gekocht voor een kind.
In Amsterdam werkte Jan Verkleij vooral tijdens de oorlogsjaren, een moeilijke tijd waar hij niet graag over sprak. Een tijd lang was hij collega van de bekende kunstenaar Anton Rooskens (later een beroemd schilder, die lid was van de Cobra-beweging), die toen nog tekenles gaf op de ambachtsschool in Amsterdam. Jan Verkleij gaf minstens 36 lessen per week. Dat aantal was niet ongebruikelijk in die tijd. In die tijd werd tijdens lessen uitgelegd hoe de stoommachine en verbrandingsmotoren (diesel, benzine, 2-takt en 4-takt) werkten. Schoolboeken werden toen vaak niet gebruikt. De docent tekende de motoren op het bord en de leerlingen moesten die natekenen op papier. Jan wilde het onderwijs aanschouwelijker maken en daarom maakte hij modellen van die motoren met behulp van oude tekenborden en triplex. Jan Verkleij was een voorstander van vernieuwing in het technisch onderwijs en maakte zich er sterk voor dat de leerlingen meer algemene vorming kregen. Zijn Motto was ‘Je moet uit jezelf halen wat er in zit!’ Daar hoorde zijn persoonlijke ontwikkeling zeker bij.
Edwin Verkleij schrijft over zijn vader: Mijn vader heeft tussen 1937 en 1948 bij Don Bosco in Amsterdam gewerkt. Daar heeft hij op stukken van oude tekenborden en met, wat hij noemde ‘hout van sinaasappelkistjes’, negen werkende motor modellen gemaakt. Deze modellen gebruikte mijn vader in Amsterdam tijdens zijn lessen werktuigbouw. De modellen zijn later meeverhuisd naar Valkenswaard (hij was daar tussen 1948 en 1954 directeur van Ambachtsschool Don Bosco) en Utrecht (bouwheer en directeur van LTS St. Maarten tussen 1954 en 1972).
Eén model (het model met tandwieloverbrengingen) is helaas verloren gegaan. De andere modellen zijn nog steeds in bezit van mijn familie. Ik heb er twee (de gloeikopdiesel en de dubbelwerkende stoommachine), die vanaf 1985 een prominente plaats hadden in mijn wis- en natuurkundelokaal op LTS Tiel en later op mijn werkkamer bij een grote educatieve uitgeverij hingen. Sinds een paar jaar sieren zij mijn werkkamer thuis. Eén model (de grote stoommachine) hangt bij mijn oudste zus. De overige 5 modellen werken nog steeds naar behoren en hangen bij mijn jongste broer, die een paar jaar geleden de Sleutelclub in Kamerik (Woerden) is gestart. Daar vangt hij met succes grote groepen jongeren op en laat hij deze groep kennismaken met techniek in de meest brede zin van het woord.
Jan Verkleij is op 17 februari 1988 overleden in Capelle aan den IJssel bij Rotterdam.
Meer foto’s die Jan Verkleij op de Don Boscoschool maakte, staan op de website van Geheugen van Oost.