Samen de buurt maken, dat is het motto van de plannen voor Strandeiland en het uitgangspunt van het Participatieteam. Bewoners en ambtenaren buigen zich over de vraag hoe je van een nieuwe buurt een thuis maakt. ‘Het is uniek dat bewoners in zo’n vroeg stadium participeren’, zegt Linda Vosjan, een van de bewonersleden van het team, ‘we kunnen ideeën aandragen, invloed uitoefenen op de plannen die er liggen.’
Martien van Oorsouw
Als Strandeiland klaar is, wonen er 20.000 mensen. Er komen 8000 woningen, 40 procent sociale huur, 25 procent middeldure huur en 35 procent vrije sector huur en koop. De start van de woningbouw staat gepland voor 2025. Linda Vosjan en Jolanda Kirpensteijn zijn bewoners van IJburg die met ambtenaren plannen maken voor de inrichting van Strandeiland. Zij fungeren vooral als brug naar de bewoners, samen met de gemeente kijken ze wat actueel is en hoe ze er bewoners bij kunnen betrekken. Binnenkort nemen twee andere bewoners hun plaats in, tijd voor een terugblik op hun ervaringen met het participatieteam.
Systeemwereld en leefwereld
In de systeemwereld wordt een plan gemaakt voor een nieuw stuk stad, in de leefwereld hebben bewoners ideeën over hun leefomgeving. De grote vraag is hoe je die twee werelden kunt verbinden. Bewoners voelen aan hun water als er iets niet klopt. Stichting Natuurlijk IJburg kwam met het idee een participatieteam op te richten, een team van bewoners en ambtenaren dat regelmatig bij elkaar komt en zich in een vroeg stadium buigt over de plannen. ‘De grote uitdaging voor het participatieteam,’ zegt Linda Vosjan, ‘kun je dingen verzinnen die beter zijn dan wat je denkt dat mogelijk is?’
Als oorspronkelijk bewoner van IJburg is Linda ‘een expert geworden in participeren. De kennis die we hebben opgedaan op ‘oud’ IJburg gebruiken we voor Strandeiland. Neem bijvoorbeeld het Theo van Goghpark op IJburg. Het ontwerp was klaar, sommige dingen vonden bewoners niet goed genoeg. Dankzij hun inbreng zijn er krommere paadjes gekomen en een grote speeltuin waar veel kinderen kunnen spelen. Er zijn veel speelplekjes op IJburg, maar er was geen grote speeltuin. Op de tekeningen van het eerste park op Strandeiland is nu ruimte voor een buurtinitiatief ingepland.’
3 oktober 2019 ging het Participatieteam van start. Dat ging niet zonder slag of stoot. ‘Co-creatie vindt de gemeente een eng woord. Als je bewoners een vinger geeft, willen ze meteen de hele hand, is de ervaring van ambtenaren. Ze zien een lege plek en zeuren om een moestuin, terwijl bewoners best weten dat die moestuin tijdelijk is. Op die plek gaat gebouwd worden. Wij proberen ervoor te zorgen dat in de definitieve plannen ruimte vrijgemaakt wordt voor een moestuin die bewoners zelf beheren. Dat levert een positieve ervaring op voor bewoners en ambtenaren.’
Bewoners zijn de constante factor in een buurt, niet de ambtenaren
Linda geeft een voorbeeld: een ambtenaar vroeg haar wat bewoners vinden van de smalste straat van IJburg. Waarom vraag je ze niet zelf, vroeg ze. Dat werd eng gevonden. ‘Maak eens expliciet waar plannen veranderd zijn door de inbreng van bewoners. Dat is belangrijk, bewoners hebben het idee dat ze hun tijd niet verspillen en de deskundigheid van de professionals wordt erkend.’
‘Vertrouwen moet groeien’, vervolgt ze, ‘de gemeente redeneert vanuit aansprakelijkheid. Dat is begrijpelijk, maar hoe omzeil je dat? Natuurlijk moet het veilig zijn, maar je kunt je toch wel de vraag stellen wat je op een braakliggend terrein kunt doen? Bewoners zijn de constante factor in een buurt, niet de ambtenaren. Dit team bewijst dat één en één drie kan zijn. We zorgen voor een goede stemming, organiseren veel bijeenkomsten, zorgen dat mensen veel bij elkaar komen. Eigenlijk vertellen wij de verhalen van de IJburgers. We willen wat we op IJburg geleerd hebben toepassen op Strandeiland. Commerciële ondernemers vinden hun weg wel, wij willen ook graag sociale en duurzame ondernemingen in de nieuwe wijk.’
Het eerste participatietraject ging over het strand. De gemeente had ideeën, bewoners hadden ideeën. Dankzij de inbreng van bewoners zit er een ondernemer in Strandlokaal die zich verhoudt tot de buurt.
‘Het tweede participatietraject gaat over de buurthubs’, zegt Jolanda. Buurthubs moeten ervoor zorgen dat de parkeerdruk van fietsen en auto’s op straat tot een minimum beperkt worden. Bewoners hebben advies gegeven over de hubs eruit moeten zien, met kleine voorzieningen voor de buurt. Hoe leuk is het als er een kok in komt, die met spullen die je over hebt uit de koelkast gaat koken. ‘Het gaat erom je te verplaatsen in de toekomstige bewoners. Hoe zorgen we ervoor dat bij het bouwen die ruimte vrijgemaakt is.’
Eigen ruimtes voor buurtinitiatieven op Strandeiland
‘IJburgers geven aan dat ze elkaar willen ontmoeten in de openbare ruimte die voor iedereen toegankelijk is’, zegt Linda, ‘en als ze in de openbare ruimte staan, willen ze niet wegwaaien en hagelstenen op hun hoofd krijgen. Wij willen dat op Strandeiland eigen ruimtes komen voor buurtinitiatieven.’
‘Op IJburg kom je in het klein tegen wat maatschappelijk speelt. Voor grote organisaties is het moeilijk om na kantooruren contact te houden met bewoners. Er moet veel meer budget naar kleine, flexibele organisaties gaan, dan kun je een veel fijnmaziger sociaal weefsel maken. Er is niks erger dan onverschilligheid, je moet zorgen voor verbinding met elkaar en met de plek.’
‘Mensen zijn zeer bereid mee te denken over de vraag waardoor mensen zich thuisvoelen’, vervolgt Jolanda, ‘dat moet je faciliteren. Niet door bewoners alleen maar te laten reageren op plannen, maar door de vertaalslag te maken van abstractie naar concept en concrete plannen. Daarmee vergroot je de betrokkenheid van bewoners. Het Participatieteam monitort dat zo lang als het nodig is.’
Iedereen is vrij om mee te doen met het participatieteam
In het participatieteam wordt veel van je gevraagd, veel abstracte zaken komen aan de orde, je moet schakelen van simpel naar ingewikkeld, en je moet een groot netwerk hebben en met iedereen om kunnen gaan. ‘We gaan van kale vlakte via tekeningen naar gebouwen.’
Het team vergadert op verschillende plekken, praat veel met bewoners, komt op bijeenkomsten en zoekt meer verhalende vormen van communicatie. Initiatieven nemen gaat makkelijker dan mensen elkaar kennen. ‘Ieder talent is belangrijk’, zegt Linda, ‘iedereen is vrij om mee te doen met het participatieteam. Ook niet – Amsterdammers kunnen hun ideeën aanbieden aan het collectief. Je wilt geen consumerende burger zijn die alles afschuift op het bordje van de gemeente, je moet meedoen om je buurt te maken.’
Op Hallo Strandeiland vind je de laatste ontwikkelingen.
