Dit keer zijn we ‘in overtreding’: geen wandeling in Oost, maar in Zuidoost! Een heel groot stadsdeel dat minstens zo interessant is als Oost, maar dat niet iedereen even goed kent. Wij waren bijvoorbeeld benieuwd naar het vernieuwde Bijlmerpark (nu Nelson Mandelapark), het monument De Boom Die Alles Zag, het nieuwe Brasapark bovenop de A9 en natuurlijk ook de Gaasperplas. Het werd een wandeling door een kleurrijk stadsdeel met veel groen en bijzondere buitenbeelden.
Tekst en beeld Goos van der Sijde
Pak je de oostmetro vanaf Amstelstation dan snel je al gauw door stadsdeel Zuidoost. We stappen uit bij Bijlmer ArenA en wandelen via het Bijlmerplein winkelcentrum Amsterdamse Poort binnen.
Een bijzonder gebouw daar valt meteen op: het zogenaamde ‘Zandkasteel’. Het zandkleurige gebouw met mooie organische vormen is in de jaren 80 ontworpen door de architecten Alberts & Van Huut, in opdracht van de Nederlandsche Middenstandsbank, die later opging in ING. Het was het eerste gebouw in Zuidoost dat een monumentenstatus kreeg.
De bank is er inmiddels weg, en tegenwoordig is het complex met appartementen, winkels, kleine bedrijven en horeca. Ook is er een bioscoop en het podium ZOJazz. Je kunt er naar binnen voor een kop koffie en dan kun je meteen genieten van het prachtige interieur dat zoveel mogelijk intact is gelaten.
Verderop in het winkelcentrum zit een leuke kleine bazaar, de ‘Shopperhal’, met allerlei winkels. Surinaamse groenten zoals okra en kousenband zijn hier volop te koop. Net als trouwens op de maandagmarkt op het Anton de Komplein, waar we een heerlijke, vers gebakken bara scoren.
Aan de kop van het plein domineert het indrukwekkende beeld uit 2006 van Anton de Kom, de Surinaamse verzetsheld die gestreden heeft voor de rechten van arbeiders en tegen kolonialisme.
Het beeld (brons) is gemaakt door Jikke van Loon. Het ontwerp voor het monument hakte Van Loon uit het hout van een gele kabbes, een boom die zij uit het binnenland van Suriname haalde en per boot naar Nederland verscheepte. Deze reis vertoont een bijzondere gelijkenis met de persoonlijke geschiedenis van Anton de Kom: een man ‘uit het goede hout gesneden’ wordt met zijn gezin op gezag van het Nederlands gouvernement – onder dwang – getransporteerd van Suriname naar Nederland. (Citaat uit buitenbeeldinbeeld.nl) Anton de Kom was een veelzijdig man. Hij schreef het boek ‘Wij slaven van Suriname’ en was ook dichter. In Nederland sloot hij zich aan bij het communistisch verzet tegen de Duitsers. Hij overleed in 1945 aan tuberculose in een Duits concentratie- en werkkamp.
Nelson Mandelapark
We wandelen door naar het Mandelapark, het voormalige Bijlmerpark. Het park kreeg die naam nadat de beroemde anti-apartheidsstrijder uit Zuid-Afrika, teven eerste zwarte president van Zuid-Afrika, in 2013 was overleden. In 2021 kreeg het park een prachtige hommage aan het gedachtegoed van Mandela, in de vorm van een monument waarin we gezichten terugzien van bewoners van de Bijlmer. Het kunstwerk is ontworpen en gemaakt door de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Mohau Modisakeng en is een eerbetoon aan Nelson Mandela en diens ideeën over het belang van de gemeenschap voor het individu.
Het Mandelapark voelt groot en ruim aan, maar er staan naar ons gevoel erg weinig bomen. Dat kan kloppen als we in aanmerking nemen dat voor de renovatie van het toenmalige verzakte Bijlmerpark maar liefst 8500 bomen zijn gekapt; dat leverde destijds veel discussie op. Naast meer ruimte voor waterberging zijn er veel sportvoorzieningen voor teruggekomen. Het vernieuwde park werd in 2011 geopend.
Via de Kagelinkkade en de Kneppelweg wandelen we naar het oosten, en dan is er onder het viaduct van de Groenbeekdreef een verrassing: rode, witte, blauwe, zwarte, groene en gouden Mannekes Pis klateren er lekker op los. En dat is eigenlijk best bijzonder. Want in een krantenartikel in Het Parool van jaren geleden, lezen we dat de beelden nogal eens zijn drooggezet omdat de ‘pisbuizen’ steeds verstopt raakten door het modderige water; de kosten voor het onderhoud werden zo te hoog. Maar dat probleem is opgelost en nu klatert het als vanouds. Het kunstwerk ‘Les pisseurs d’Amsterdam’ is een werk van de Kameroense kunstenaar Tayou, die zelf model stond voor de beelden en zo een parodie maakte op het bekende Manneken Pis uit Brussel. De kleuren van de beelden verwijzen naar de Nederlandse, Belgische en Kameroense vlag.
De Boom Die Alles Zag
De vliegramp van 4 oktober 1992 die de Bijlmer trof, kunnen we ons nog goed herinneren. We hoorden het nieuws op de autoradio onderweg van Dordrecht (familiebezoek) naar Amsterdam. Een ramp die onvoorstelbaar leek, maar toch gebeurde, dat gevoel had je erbij. Het neerstorten van de El Al Boeing veroorzaakte een gapend gat in de flats Groeneveen en Kruitberg en kostte minstens 43 mensen het leven.
Al snel na de ramp richtten bewoners een herdenkingsplaats in rond ‘De Boom Die Alles Zag’. Later ontwierp architect Hertzberger een galerij met teksten en mozaïektegels gemaakt door buurtbewoners. Nog steeds vindt elk jaar bij ‘De Boom Die Alles Zag’ een herdenking plaats op 4 oktober. Wij liepen er op 7 oktober langs en rond de boom stond het vol met bloemen.
Via de Pa Sembrug – die is vernoemd naar Pa Sem (Willem Seymor) die een jongen met gevaar voor eigen leven redde uit de Voorbeeld (opent in een nieuwe tab)brandende flat – wandelen we naar en langs Kruitberg. Vanuit de Kikkensteinstraat passeren de de Karspeldreef en lopen langs het plantsoen van de Krombekstraat.
Nellestein en Gaasperplas
Via het Nellesteinpad komen we uit op het langgerekte Brasapark (ca. 2 km lang, 100 m breed, in 2022 geopend), dat is aangelegd bovenop de tunnel van de A9. Het groen verbindt zo de Bijlmer met Nellestein en Gaasperdam. Brasa betekent zoiets als ‘omarming’, een mooie naam aangezien het park allerlei stadsdelen in Zuidoost met elkaar verbindt.
Het beeld Atomos van Jamahl Richters dat er sinds kort staat, verbeeldt dat mooi: cirkelachtige vormen die elkaar omarmen als atomen met velden van energie. Brasapark is duidelijk nog heel nieuw, met vooral gras, kruiden en struiken. Maar we worden direct – en aangenaam – verrast door een groepje kwetterende putters die zaadjes komen snoepen uit de vele distels en kaardenbollen die er staan.
We lopen door naar het Gaasperplaspark en wandelen rond de hele plas. In het laatste gedeelte van het park zien we allerlei bomenlanen, zitjes, hoogtes en doorzichten die te maken hebben met het ontwerp van de Floriade die hier in 1982 is gehouden. Dik 40 jaar geleden dus, maar het park is nog steeds prachtig. Op metrostation Gaasperplas nemen we de metro terug naar het Amstelstation.
Informatie
Lengte wandeling: circa 10 km
Inkorting (zonder rondje Gaasperplas): circa 6 km
Startpunt: Metrostation Bijlmer ArenA – vanuit Oost bereikbaar vanaf het Amstelstation
Eindpunt: Metrostation Gaasperplas
