De Levantkade van Fokko Kuik

Toen wij in 1990 in Pakhuis Maandag op de Zeeburgerkade kwamen wonen kon je nog vrijwel helemaal over de rest van het Oostelijk Havengebied heen kijken. Je zag het Lloydhotel (tot kort daarvoor nog een jeugdgevangenis), de restanten van een kolenoverslagterrein en het enorme rangeerterrein voor goederentreinen. Bij Sail 1990 konden we de zeilschepen in de IJ-haven vanuit onze slaapkamer zien liggen.

Op het KNSM-eiland stonden nog veel loodsen en waren er maar een paar woningen. Een bewoner van het naastgelegen Pakhuis zondag maakte in die beginjaren een stop-motionfilmpje vanaf onze Zeeburgerkade door elke dag op een vast punt vanaf z’n vensterbank een foto te maken. Zo zag je het gebied in een paar minuten veranderen van een wat vervallen werkgebied in een levendig woongebied. Als iemand weet waar ik dat filmpje nog eens kan zien houd ik me aanbevolen.

Het KNSM-eiland, waar nu de Levantkade en het Levantplein te vinden zijn, was in die tijd nog een toevluchtsoord voor krakers en stadsnomaden, een rafelrandje vlak bij het centrum. Gelukkig zijn er bij de herstructurering tot woongebied wel wat oude gebouwen bewaard gebleven. Een opvallend voorbeeld daarvan is de in de jaren 60 op poten gebouwde kantine van Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij, de naamgever van het schiereiland.

De kunstenaars, die na vertrek van de KNSM het vervallen gebouw met grote ramen in gebruik namen, kochten het gebouw destijds voor het symbolische bedrag van 1 gulden van het Gemeentelijk Grondbedrijf. Ze kregen daarbij wel als verplichtingen mee dat het gebouw niet binnen tien jaar verkocht mocht worden en dat het gerenoveerd en opgeknapt zou worden. Dat laatste is blijkbaar goed gelukt, want na afloop van het speculatiebeding werden de lofts in de jaren 2010-2019 te koop aangeboden, waarvan enkele voor meer dan 1 miljoen euro (per stuk). In 2014 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard.

Aan weerzijden van het Levantplein zijn een paar imposante bouwblokken met een bijzondere vorm verrezen, die passen bij de sfeer en de schaal van het gebied met het brede water tussen de verschillende schiereilanden. Zo is er aan de westkant het ‘Piraeusgebouw’, dat in feite om een oud KNSM-kantoor is heen gebouwd. En verder naar het oosten staat het ‘Barcelonagebouw’ met een karakteristiek rond middendeel rondom het Barcelonaplein.

Het maritieme karakter van het KNSM-eiland is in mijn ogen goed bewaard gebleven door de vele oude schepen die haaks op de Levantkade liggen. Toen café Kanis en Meiland (inmiddels omgedoopt tot Kanis) er destijds opende, had je de indruk dat het – hoewel splinternieuw – altijd al een zeemanscafé was geweest, waar nu ook gewone landrotten mochten komen. Op zonnige wintermiddagen zit je er heerlijk achter de grote ramen in de zon en ’s zomers is er een fijn terras aan het water.

Wat ik tot voor kort nooit geweten heb, is dat er kort na de Tweede Wereldoorlog een ‘Kamp Levantkade’ gevestigd is geweest in dit gebied. Hier werden Nederlandse collaborateurs geïnterneerd, blijkbaar onder erbarmelijke omstandigheden. Voor meer informatie hierover in www.nationaalarchief.nl

Zelf vind ik de Levantkade nog steeds de meest aantrekkelijke plek van het Oostelijk Havengebied. Wat een mooi voorbeeld van een herbestemming! Je moet er toch niet aan denken wat er van geworden zou zijn als hier de havens dicht waren gegooid en er op de dan ontstane zandvlakte een soort nieuwbouw als in Osdorp terecht was gekomen. Gelukkig is zo’n plan bijtijds in de prullenbak verdwenen.

Lees ook
De andere straten van Fokko Kuik